Hiện nay,
hen phế quản đang là vấn đề sức khoẻ toàn cầu. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa
tuổi, ở bất kì quốc gia nào trên thế giới. Đây là căn bệnh cả thế giới quan
tâm. Nhân ngày Hen toàn cầu 2/5, Tạp chí Y học Lâm sàng có cuộc phỏng vấn
GS.TS. Trần Quỵ – nguyên Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai. Giáo sư là người đã có
những đóng góp tích cực cho công tác phòng chống và kiểm soát hen tại Việt Nam.
PV: Giáo sư có thể cho biết một thực trạng mắc bệnh
hen phế quản hiện nay?
GS.TS. Trần Quỵ: Tỉ lệ hen phế quản đang gia tăng ở nhiều
nước trên thế giới, ước tính có khoảng 300 triệu người mắc bệnh hiện nay. Dự
tính vào năm 2025 có 400 triệu người mắc bệnh và cứ 10 năm lại tăng từ 25 đến
50%. Mỗi năm có khoảng 250.000 người tử vong do hen. Ở Việt Nam hiện nay chưa có điều tra cơ
bản nên chưa có con số thật cụ thể. Nhưng tỉ lệ mắc bệnh khá lớn, ước tính có
khoảng 4 triệu người mắc bệnh trong đó trẻ em chiếm 10%, người lớn là 5% dân số
cả nước. Trẻ em khi mắc bệnh thường phải nghỉ học, người lớn phải nghỉ làm. Đây
là gánh nặng không chỉ cho gia đình mà còn ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế, xã
hội.
PV: Thưa Giáo sư, xã hội ngày càng phát triển; điều
kiên vật chất trang thiết bị y tế cũng ngày một tốt hơn, hiểu biết của con
người cũng được nâng cao lên, vậy tại sao căn bệnh này vẫn có chiều hướng ngày
càng gia tăng?
GS.TS. Trần Quỵ: Đây dường như là một nghịch lí. Nhưng cùng
với sự phát triển của xã hội là sự xuất hiện và phát triển của nhiều ngành công
nghiệp, môi trường càng bị ảnh hưởng và ô nhiễm. Bên cạnh đó, công tác phòng
chống hen chưa được đẩy mạnh và làm một cách triệt để. Hơn nữa, áp lực công
việc, các stress tâm lí trong cuộc sống cũng là một trong những yếu tố góp phần
gia tăng tỉ lệ mắc bệnh.
PV: Bệnh hen không thể chữa khỏi hẳn nhưng hoàn toàn
có thể phòng và kiểm soát được. Giáo sư đánh giá như thế nào về công tác phòng
chống và kiểm soát hen ở nước ta hiện nay?
GS.TS. Trần Quỵ: Hiện nay, công tác phòng chống hen ở Việt Nam được thực
hiện khá tốt. Hầu hết các tỉnh đã triển khai công tác phòng chống hen tại cộng
đồng. Chúng ta đã tổ chức được nhiều buổi tập huấn từ trung ương đến cơ sở đặc
biệt hai khu vực Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Phối hợp với Dự án Phòng
chống hen của Bộ Y tế, các trung tâm, khoa dị ứng miễn dịch lâm sàng, hô hấp,
nhi và Hội Dị ứng Miễn dịch Lâm sàng để có nhiều biện pháp trong phòng chống và
kiểm soát hen hiệu quả.
Kiểm tra chức năng hô hấp, một trong những xét nghiệm quan trọng để phát hiện bệnh hen
Tuy nhiên, công tác này còn gặp nhiều khó khăn. Có thể nói
trong phòng chống và kiểm soát hen, tuyên truyền cho người bệnh hen hiểu được
về bệnh một cách cặn kẽ là rất quan trọng. Điều này vừa có lợi cho bản thân
người bệnh vừa có lợi cho xã hội, nhưng kinh phí cho công tác này còn eo hẹp;
các hình thức tuyên truyền giáo dục cho cộng đồng hiểu biết về hen chưa thật
sinh động, cụ thể và sát hợp với từng đối tượng. Các phòng tư vấn về hen phế
quản chưa phát triển rộng khắp. Do đó, bản thân người bị hen cũng chưa hiểu
thấu đáo về bệnh; bi quan không quan tâm đến việc kiểm soát bệnh. Đối với bệnh
hen, nếu làm tốt thì người bệnh hoàn toàn có thể trở lại cuộc sống bình thường.
Quan trọng nhất là nhận thức của người dân. Bởi muốn khống chế được hen, phải
kiểm soát liên tục.
Mặt khác, đội ngũ cán bộ y tế về hen còn hạn chế và cũng
chưa thật chuyên sâu về căn bệnh này. Việc tăng cường đào tạo cán bộ y tế về
hen là điều cần thiết nhằm nâng cao chất lượng kiểm soát hen trên phạm vi cả
nước. Một khó khăn nữa hiện nay là chúng ta chưa có những con số cụ thể về
người mắc bệnh hen nên các biện pháp phòng chống hen chưa sát hợp với thực
tiễn. Các địa phương chưa nắm được bệnh nhân hen để quản lí.
Điều kiện phòng chống hen đặc biệt các thuốc phòng chống hen hiện còn khá đắt,
chưa hợp với mức sống của nhiều người.
PV: Thưa
Giáo sư, ngày Phòng chống hen năm nay có điểm gì khác so với các năm trước? Mục
tiêu ngày Hen toàn cầu hướng đến là gì?
GS.TS.Trần
Quỵ: Chương trình phòng chống hen toàn cầu lấy ngày
2/5/2006 là ngày Hen toàn cầu với mục tiêu “Những nhu cầu chưa được đáp ứng của
hen phế quản” cho đến nay, các chương trình này cũng không nằm ngoài mục tiêu
làm thế nào để người hen dễ thở hơn. Các mục tiêu cụ thể của ngày Hen toàn cầu
năm nay là:
Kiểm soát hen ở cộng đồng. Đây là vấn đề rất quan trọng.
Phải quản lí được những người bị hen, tuyên truyền giáo dục trang bị cho họ
những kiến thức cơ bản để có thể kiểm soát được bệnh của mình, tránh các tác
nhân gây khởi phát cơn hen như phấn hoa, khói bụi, lông súc vật, các hoá chất
có mùi mạnh, các stress… Người mắc bệnh hen không thể chữa khỏi hẳn nhưng có
thể kiểm soát để không lên cơn hen và chung sống với bệnh một cách vui vẻ. Theo
thống kê có 85% các trường hợp tử vong do hen có thể tránh được nếu biết quan
tâm và phòng chống. Tăng cường đào tạo cán bộ y tế để hiểu biết của người dân
về bệnh được nâng lên. Thành lập các phòng tư vấn hen ở các bệnh viện từ trung
ương đến địa phương; thành lập các câu lạc bộ hen phế quản để những người bị
hen và những người muốn hiểu biết về hen có thể tìm hiểu cùng nhau chia sẻ nhằm
kiểm soát hen một cách hiệu quả nhất.
PV: Xin chân thành cảm ơn Giáo sư !
