THA – một bệnh lý rất phổ biến trong cộng đồng
THA đang trở thành một vấn đề thời sự vì sự gia
tăng nhanh chóng của căn bệnh này trong cộng đồng. Thực vậy, theo ước
tính của
Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đã có khoảng 1,5 tỷ người trên thế giới bị
THA.
Theo thống kê tại Hoa Kỳ năm 2006, có khoảng 74,5 triệu người Mỹ bị THA,
tức là
cứ khoảng 3 người lớn lại có 1 người bị THA. Nhưng một điều đáng lưu tâm
hơn là
tỷ lệ những người bị THA còn đang gia tăng một cách nhanh chóng ở cả
các
nước đang phát triển thuộc châu Á, châu Phi. Ngay ở Việt Nam, theo một
điều tra gần đây nhất của Viện Tim mạch Quốc gia tại 8 tỉnh và thành phố
của
nước ta thì tỷ lệ THA của những người từ 25 tuổi trở lên đã là 27,4%.
Các bác sĩ Viện tim mạch hội chẩn một ca
bệnh.
THA – Kẻ giết người số một
Trong báo cáo về sức khoẻ hàng năm của WHO năm
2002 đã nhấn mạnh THA là “kẻ giết người số một”. Thực vậy, vào năm
2008, người ta ước tính có khoảng 17,5 triệu người trên thế giới bị tử
vong do
THA và các biến chứng tim mạch. Theo một điều tra tại Hoa Kỳ năm 2006 đã
cho
thấy có 56.561 người Mỹ bị tử vong vì THA. Một nghiên cứu tại nước Đức
vào cuối
những năm 80 của thế kỷ trước đã cho thấy những nguy cơ gây tử vong
trong một
năm tại Đức là: Đi máy bay thì nguy cơ là 1/1.000.000; lái xe ôtô là
1/5.000;
hút thuốc lá là 1/250, nhưng THA thì nguy cơ là 1/50 (!). Người ta
cũng thấy là với mỗi mức HA tâm thu tăng lên 20mmHg và HA tâm trương
tăng lên
10mmHg thì nguy cơ các biến cố tim mạch cũng sẽ tăng lên gấp đôi. THA là
bệnh
lý có thể gây ra rất nhiều biến chứng khác nhau, làm cho người bệnh trở
nên tàn
phế, thậm chí có thể tử vong. Các biến chứng thường gặp nhất là:
Các biến chứng về tim: Cơn đau thắt ngực, nhồi máu
cơ tim, suy tim…
Các biến chứng về não: Xuất huyết não, nhũn não,
bệnh não do THA…
Các biến chứng về thận: Đái ra protein, phù, suy
thận…
Các biến chứng về mắt: Mờ mắt, xuất huyết, xuất
tiết và phù gai thị.
Các biến chứng về mạch máu: Phình hoặc phình tách
thành động mạch, các bệnh động mạch ngoại vi…
THA – Kẻ giết người thầm lặng
Chỉ có một số ít các bệnh nhân THA là
có một vài triệu chứng cơ năng gợi ý cho họ đi khám bệnh như: đau đầu,
chóng mặt, cảm giác ruồi bay, mặt đỏ bừng, ù tai… Nhưng đa số các
bệnh
nhân bị THA lại thường không có các dấu hiệu cảnh báo trước. Nhiều khi,
lúc
thấy có triệu chứng đau đầu xuất hiện thì tiếp ngay sau đó cũng là kết
thúc
cuộc đời của họ do đã bị xuất huyết não nặng nề. Mặt khác, tuyệt đại bộ
phận
(khoảng 90%) các bệnh nhân bị THA là không rõ nguyên nhân (còn gọi là
THA
nguyên phát). Chỉ một số nhỏ các bệnh nhân (<10%) bị THA có tìm được
nguyên
nhân (tức là do hậu quả của một số bệnh lý khác). Do đó, những dấu hiệu
thể hiện
bệnh THA thường không đặc hiệu và người bệnh thường không thấy có gì
khác biệt
với người bình thường. Vì vậy, việc kiểm tra HA thường xuyên, nhất là
những
người có những yếu tố nguy cơ về tim mạch, là hết sức cần thiết và quan
trọng.
3
nghịch lý trong bệnh THA
Mặc dù chúng ta đã hiểu rõ sự phổ biến và mức độ
nguy hiểm của bệnh THA nhưng cho đến tận bây giờ, THA vẫn tồn tại 3
nghịch lý,
đó là:
THA là bệnh rất dễ phát hiện (bằng cách đo HA khá
đơn giản) nhưng người ta thường lại không được phát hiện mình bị THA từ
bao
giờ. THA là bệnh có thể điều trị được nhưng số người được điều trị không
nhiều.
THA là bệnh có thể khống chế được với mục tiêu mong muốn, nhưng số người
điều
trị đạt được HA mục tiêu lại không nhiều.
Thực vậy, theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới,
chỉ có 30% số người bị THA được điều trị và trong số những bệnh
nhân được điều trị này thì cũng chỉ có 12% số bệnh nhân được kiểm soát
tốt về HA (dưới 140/90mmHg).
|
Những đề xuất cụ thể sau đây luôn
Giảm cân |
Vì sao lại tồn tại những nghịch lý này?
Đây thực sự là vấn đề không phải đơn giản. Chúng
ta cần nhìn nhận một cách thẳng thắn vào những thực tế khách quan như
sau:
Nhận thức của nhân dân về sự thường gặp, về mức độ
nguy hiểm của bệnh còn chưa đầy đủ và đúng mực; Việc điều chỉnh để có
một lối
sống hợp lý là vấn đề rất quan trọng trong việc phòng, chống bệnh THA
nhưng
việc áp dụng trong thực tế lại không đơn giản vì những thói quen sinh
hoạt
không hợp lý đã tồn tại từ khá lâu và nhận thức của người dân cũng còn
những
hạn chế nhất định; Người bệnh THA lại thường hay có nhiều bệnh lý khác
đi kèm
như: béo phì, tiểu đường, rối loạn lipid máu… làm cho việc khống chế
số đo HA
càng khó khăn hơn; Việc điều trị THA cần phải được thực hiện một cách
liên tục
và lâu dài, tuy nhiên trên thực tế, nhiều người bệnh chưa thực hiện được
đúng
theo những nguyên tắc này, cũng có thể do người bệnh tự lầm tưởng là
bệnh đã
khỏi hoặc do điều kiện kinh tế có khó khăn không tiếp tục mua được thuốc
nữa
hoặc do một vài tác dụng phụ của thuốc gây ra đối với bệnh nhân…
Liệu
chúng ta có thể phòng, chống lại được kẻ giết người thầm lặng này hay
không?
Câu trả lời là hoàn toàn có thể. Vấn đề
phụ thuộc vào chính bản thân của mỗi người chúng ta rất nhiều.
Ở nước ta, trước tình hình gia tăng nhanh chóng và
những biến chứng nặng nề của bệnh THA, ngày 19/12/2008, Thủ tướng Chính
phủ
Nguyễn Tấn Dũng đã ký quyết định phê duyệt chương trình phòng chống THA
trở
thành Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2006 – 2010. Ban Điều
hành quốc
gia phòng chống THA với nòng cốt là các cán bộ của Viện Tim mạch Việt
Nam đã tích
cực tham gia triển khai các hoạt động trong cộng đồng như truyền thông,
giáo
dục sức khoẻ, khám sàng lọc THA, xây dựng các mô hình phòng chống THA từ
tuyến
xã, phường tới tuyến Trung ương.
Chúng ta hy vọng là với tất cả những cố gắng của
toàn xã hội, của cả cộng đồng, việc kiểm soát THA sẽ mang lại những lợi
ích
đáng kể. Việc cổ vũ lối sống lành mạnh và thay đổi những lối sống có hại
cho
mỗi cá nhân là vũ khí hữu ích hàng đầu trong cuộc chiến chống lại “kẻ
thù
thầm lặng này”.
GS.TS. NGUYỄN LÂN VIỆT
(Viện trưởng Viện Tim mạch Việt Nam
