Khói thuốc lá gồm 95% là hỗn hợp khí trong
đó có các chất chính là carbonic, oxitcarbon, acid cyanic; 5% là các bụi
nhỏ li
ti trong đó có các chất chính là nicotin (tan trong nước), hắc ín,
N-nitrosamin, amin thơm, hydrocarbua vòng thơm (tan trong dầu). Các chất
đó hấp
thu vào cơ thể, chuyển hóa như mọi chất khác. Trong quá trình đó, chúng
hoặc
các chất chuyển hóa của chúng sẽ tương tác với thuốc. Càng hút nhiều
thuốc lá,
các chất đó sẽ có nồng độ cao trong cơ thể, tương tác càng dễ xảy ra.
Nicotin gây ra các tác dụng trái ngược
nhau trên hệ thần kinh giao cảm: Lúc đầu kích thích hạch phó giao cảm
gây giãn
mạch, hạ huyết áp, làm chậm nhịp tim nhưng chỉ trong một thời gian ngắn.
Ngay
sau đó, lại kích thích hạch phó giao cảm và tuyến thượng thận làm tăng
adrenalin,
gây co mạch, tăng huyết áp, tăng nhịp tim, tăng tiết dịch vị, đồng thời
làm
giãn đồng tử, tăng nhu động ruột. Cuối cùng, với liều cao sẽ làm khó
thở, suy
và liệt hô hấp. Những tác động này sẽ ảnh hưởng đến nhiều thuốc:
Với thuốc dùng trong bệnh hen, bệnh phổi
tắc nghẽn mạn tính
Tuy cơ chế bệnh sinh của hai bệnh này khác
nhau nhưng đều có triệu chứng co thắt phế quản gây khó thở. Thuốc kháng
cholinergic như ipratropium, tiotropium (dùng trong bệnh phổi tắc nghẽn
mạn
tính) chống lại các co thắt gây ra bởi trương lực phó giao cảm. Thuốc
chủ vận
beta-2 như salbutamol, salmeterol (dùng trong cả hai bệnh) làm cường
giao cảm
gây ra hiện tượng giống như ức chế giao cảm làm giãn cơ. Kết quả cuối
cùng là
chúng đều làm giảm co thắt phế quản, làm dễ thở. Khi dùng các loại thuốc
này mà
hút thuốc lá thì nicotin trong thuốc lá gây ra các tác dụng trái ngược
nhau rất
phức tạp, trong đó có lúc làm kích thích phó giao cảm gây tác dụng
ngược lại, làm giảm hiệu lực của thuốc. Khi hút thuốc lá nhiều, nicotin
tích
lũy dần, tạo ra nồng độ cao thường xuyên trong cơ thể, không chỉ làm rút
ngắn
thời gian hiệu lực của các thuốc nói trên mà làm cho bệnh dễ tái phát,
dễ trở
nên trầm trọng.
Thuốc lá âm thầm hủy hoại sức khỏe con người.
Với thuốc chữa viêm loét dạ dày
Một số thuốc dùng trong bệnh viêm loét dạ
dày tá tràng bằng các cơ chế khác nhau đều có tác dụng làm giảm tiết
dịch vị và
nhờ giảm tiết dịch vị sẽ giúp lành sẹo (như cimetidin, ranitidin). Khi
dùng
thuốc này mà hút thuốc lá thì nicotin làm tăng tiết dịch vị, làm cho sẹo
lâu
lành, tức là làm giảm hiệu lực của thuốc. Người hút thuốc lá nhiều thì
nicotin
thường xuyên làm tăng tiết dịch vị và bệnh sẽ sớm tái phát.
Với thuốc chữa tăng huyết áp, tim mạch
Thuốc làm hạ huyết áp có nhiều cơ chế: ức
chế chất gây co mạch (như cozaar, aprovel); chẹn calci, ức chế men
chuyển làm
giảm lực cản ngoại biên (như nifedipin, amilodifin, catopril, aldomet).
Nicotin
không tác dụng đối kháng trên các cơ chế này nhưng làm co mạch, tăng
huyết áp
làm cho hiệu quả cuối cùng của các thuốc hạ huyết áp bị giảm sút. Người
hút
thuốc lá nhiều, nicotin sẽ làm co mạch tăng huyết áp thường xuyên nên
khó dùng thuốc
đưa huyết áp trở về mức yêu cầu và làm cho người bệnh dễ lên cơn tăng
huyết áp
đột biến. Nicotin tác động thất thường đến nhịp tim (lúc đầu làm chậm,
sau làm
nhanh) gây co mạch (trong đó có việc làm co mạch máu nuôi tim) nên ảnh
hưởng
bất lợi đến một số thuốc tim mạch. Người bị bệnh tim mạch, nhất là khi
đang dùng thuốc chữa bệnh này thì không nên hút thuốc lá.
Với thuốc chống đông máu
Những chất trong thuốc lá, trong đó có
nicotin làm tăng kết cụm tiểu cầu nên làm cho thời gian đông máu ngắn
lại. Khi
dùng thuốc chống đông máu heparin mà hút thuốc lá thì hiệu quả heparin
bị giảm
sút, cần phải dùng liều cao hơn mới có hiệu quả như dự kiến.
Đối với một số thuốc tiêm
Nicotin trong thuốc lá làm co mạch, do đó
làm chậm sự hấp thu thuốc tiêm qua đường tiêm dưới da làm giảm hiệu lực
thuốc.
Vì tác dụng co mạch của thuốc lá thường xảy ra ngay sau khi hút nên đối
với những thuốc tiêm dưới da có yêu cầu phải phát huy hiệu lực sớm thì
điều này
sẽ là một trở ngại. Ví dụ cần dùng insulin làm giảm đường huyết sớm
nhưng thuốc
lá lại làm insulin chậm hấp thu vào máu nên khó phát huy trọn vẹn hiệu
lực.
Với một số thuốc khác
Nicotin làm tăng nhu động ruột. Nếu dùng
atropin, chlopheniramin giảm nhu động ruột dạ dày để chống nôn mà lại
hút thuốc
lá thì thuốc này không phát huy được hiệu lực. Những tác động của
nicotin trên
nhiều thuốc thông thường ít được để ý.
Các chất hydocarbua thơm có trong thuốc lá
khi vào cơ thể bắt buộc gan phải tăng cường hoạt động để
chuyển hóa thành các chất khác. Các chất trong thuốc lá như bezopyren,
anthracin, phenathren trong quá trình chuyển hóa của mình sẽ làm tăng sự
chuyển
hóa của thuốc làm giảm hiệu lực thuốc. Thí dụ theophylin bị các chất
trên làm
tăng cường chuyển hóa, sớm mất hiệu lực, vì vậy người hút thuốc lá muốn
dùng
theophylin có hiệu quả thì phải tăng liều trong khi khoảng cách giữa
liều dùng
và liều độc của theophylin là rất hẹp.
Thuốc lá không chỉ gây tương tác bất lợi
trong thời gian dùng thuốc mà còn gây ra nhiều tác dụng bất lợi khác
trong quá
trình mang bệnh khiến cho việc dùng thuốc sẽ khó đạt hiệu quả. Không chỉ
kiêng
thuốc lá lúc dùng thuốc mà nên kiêng khi bị bệnh (như kiêng hút thuốc
lá
khi bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn, bệnh hen, bệnh dạ dày, huyết áp, tim
mạch…).
DS. Quảng
Hà
suckhoedoisong.vn
