Dùng kháng sinh thế nào cho đúng?

Mê trận đồ về tên và dạng thuốc kháng sinh

Đến nay (năm 2010) thuốc kháng sinh có 17
nhóm với gần 500 tên thuốc (trong đó có 4 nhóm chuyên biệt là: chống
nấm, chống
lao, chống  phong, trị ung thư; còn lại 13 nhóm là thuốc trị các bệnh
nhiễm khuẩn thông thường). Mỗi nhóm lại có các phân nhóm hoặc các thế hệ
khác
nhau. Ví dụ: nhóm penicillin có 7 phân nhóm, mỗi phân nhóm lại có nhiều
tên
thuốc gốc khác nhau, mỗi tên thuốc gốc có nhiều tên biệt dược khác nhau.
Hay
nhóm cephalosporin có 4 thế hệ khác nhau, mỗi thế hệ có nhiều tên thuốc
gốc
khác nhau (khoảng 40 tên) và nhiều tên biệt dược khác nhau.  Ngoài ra
còn
nhiều biệt dược phối hợp 2 hoặc 3 kháng sinh với nhau hoặc kháng sinh
với thuốc
chống viêm mạnh (các loại corticoid) để tăng tác
dụng.        
             

Dạng thuốc gồm có: thuốc tiêm, thuốc uống,
thuốc dùng tại chỗ. Trong đó nhiều dạng thuốc nhất là thuốc uống và
thuốc dùng
tại chỗ.

Thuốc uống có: các loại thuốc viên (viên
nén thường, viên nén bao phim, viên nhộng). Các loại thuốc nước (bột
đóng lọ để
pha dung dịch, bột gói để uống, hỗn dịch, sirô)…

Thuốc dùng tại chỗ có: dung dịch, mỡ, kem,
gel, trứng. Thuốc nhỏ mắt, nhỏ tai. Thuốc phun sương xịt mũi. Thuốc bôi
da.
Thuốc đặt  âm đạo…

Các đối tượng phải đặc biệt lưu ý khi dùng
kháng sinh

Phụ nữ có thai (đặc biệt là 90 ngày đầu
tiên), phụ nữ cho con bú, trẻ em từ sơ sinh đến 6 tuổi, người có bệnh
gan thận,
người có cơ địa dị ứng, người cao tuổi.

An toàn, hiệu quả cho người dùng kháng sinh

– Với người bệnh:  Khi cần chữa bệnh bằng
thuốc kháng sinh phải được bác sĩ khám bệnh, kê đơn (không tự ý dùng
thuốc hoặc
nghe người khác
mách).          

Trước khi dùng thuốc phải xem lại đơn bác
sĩ về liều dùng, số lần dùng thuốc trong ngày, cách dùng thuốc, kiêng
kỵ; sau
đó xem tờ hướng dẫn sử dụng trong hộp thuốc về cách dùng, kiêng kỵ, tác
dụng
phụ… để dùng thuốc cho đúng, tránh những điều đáng tiếc.

– Với bác sĩ: Phải kiểm tra tình trạng
bệnh nhân (có thai, tiền sử dị ứng thuốc, các thuốc đang sử dụng…) 
xác
định đúng tác nhân gây bệnh và chọn loại thuốc thích hợp, tránh điều trị
kiểu
bao vây. Tốt nhất là làm kháng sinh đồ.

Nên uống thuốc kháng sinh  khi nào?

– Những loại kháng sinh uống xa bữa ăn: Là
những loại thuốc kém bền vững trong môi trường dịch vị hoặc bị giảm hấp
thu do
thức ăn. Nên uống 1giờ trước bữa ăn hoặc 2 giờ sau bữa ăn. Gồm có: nhóm
penicillin (penicillin V, ampicillin, amoxycillin… khoảng 30 tên). 
Nhóm
cephalosporin: các thuốc trong nhóm này đều có chữ “cef” đứng đầu tên
thuốc gốc, đây là nhóm thuốc được các bác sĩ ưa dùng nhất hiện nay, có
khoảng
40 tên thuốc gốc, mỗi thuốc gốc lại có nhiều tên biệt dược. Ví dụ:
cefuroxime
có các biệt dược như zinnat, zencef, zinmax, zinacef, xorim, tarxim…
Nhóm
macrolid: tên thuốc gốc thường có nhóm chữ “mycin” đứng cuối, thường
dùng nhất là clarythromycin, azithromycin, erythromycin. Các biệt dược
của
erythromycin thường có nhóm chữ “ery” đứng đầu, như: ery, erywin,
erycin, eryfar… Nhóm thuốc chống lao cũng nên uống xa bữa ăn.

– Những loại kháng sinh uống trong hoặc
ngay sau bữa ăn: Là những loại không bị giảm hấp thu do thức ăn,  hoặc
kích thích đường tiêu hoá.  Gồm có: nhóm quinolon  (milosacin,
rosoxacin, ciprofloxacin…). Nhóm nitroimidazol (metronidazol,
tinidazol…).
Nhóm  cyclin (tetracyclin, doxycyclin…).

– Riêng loại viên bao tan trong ruột,
không kể thuộc nhóm kháng sinh nào, đều có thể uống bất kể lúc nào no
hay đói
(tốt nhất là uống lúc đói với 1 cốc nước sôi để nguội).

Tương tác giữa kháng sinh với các thuốc
khác

Tùy loại kháng sinh cụ thể, nếu có tương
kỵ độc hại hoặc giảm tác dụng thì không được dùng cùng lúc (hoặc không
được
dùng trong suốt thời kỳ dùng loại kháng sinh đó) ví dụ erythromycin có
tới hơn
30 loại thuốc cấm dùng cùng lúc.

Ăn, uống các loại rau quả có vị chua chứa
nhiều axít hữu cơ; nên dùng trước 60 phút hoặc sau 120 phút khi uống
kháng sinh.

Normal
0
false
false
false
MicrosoftInternetExplorer4

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:”Times New Roman”;
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}

Những hệ lụy của việc dùng kháng sinh bừa bãi Theo Luật dược của Việt Nam, thì kháng sinh là loại thuốc phải được bác sĩ khám bệnh, kê đơn mới được mua (hoặc cấp) và sử dụng. Nhưng do việc chấp hành Luật ở nước ta còn tuỳ tiện, nên cứ ai cần dùng thuốc thì đến các điểm bán lẻ thuốc hợp pháp (nhà thuốc, quầy thuốc) mua bao nhiêu cũng được. Mặt khác, việc kê đơn thuốc kháng sinh của một số bác sĩ cũng tuỳ tiện, không làm các xét nghiệm cần thiết mà chỉ đoán bệnh rồi kê đơn, nhiều khi lại dùng thuốc kiểu “bao vây” không làm kháng sinh đồ. Thậm chí có trường hợp viêm họng do virut lại cho kháng sinh, uống kháng sinh 1 tuần không khỏi lại tiêm kháng sinh 1 tuần mà bệnh vẫn không lui. Những việc làm đó đã làm cho vi khuẩn nhờn thuốc, kháng lại kháng sinh ngày càng nhiều. Người bệnh thì kiệt quệ sức lực và tiền bạc mà bệnh vẫn không khỏi, có khi còn gây tai biến (dị ứng; rối loạn tiêu hoá; hại gan, thận; suy tuỷ; đứt gân gót; sinh quái thai…), thậm chí tử vong.

DS. 
Trần  Xuân Thuyết
suckhoedoisong.vn