Tác hại của việc truyền dịch tùy tiện
Rõ ràng với các tác dụng dùng trong điều
trị, dịch truyền là dạng thuốc rất quý, rất cần thiết trong trường hợp
bệnh
nặng cần được cấp cứu hoặc trong trường hợp người bệnh không thể uống
thuốc.
Tuy nhiên, do có nhiều loại dịch truyền, dùng loại dịch truyền nào sẽ
tùy vào
từng trường hợp bệnh cụ thể, với liều lượng truyền vào trong cơ thể sẽ
được cân
nhắc tính toán cho từng người, có sự theo dõi của thầy thuốc chứ không
phải
loại nào cũng truyền được và truyền với bất cứ liều lượng nào.
Truyền dịch
cho trẻ bị sốt xuất huyết
Điều đặc biệt lưu
ý là khi truyền dịch, với bất cứ dịch truyền nào, đều cũng có thể xảy ra
các
tai biến, đôi khi rất trầm trọng nguy hiểm đến tính mạng. Trước hết là
nguy cơ
nhiễm trùng, xuất phát từ nơi đưa thuốc vào cơ thể. Các bệnh nhiễm như:
HIV/
AIDS, viêm gan siêu vi B, C… đều có thể lây nhiễm qua con đường tiêm
chích, đặc
biệt qua truyền dịch, nếu việc truyền dịch bừa bãi không đúng quy cách,
không
được vô trùng. Thứ đến, do truyền dịch đưa vào cơ thể một số lượng nước
lớn,
các chất điện giải, các chất dinh dưỡng nên có thể gây rối loạn về
chuyển hóa
gây các hiện tượng phù ở tim, thận… Đặc biệt, dịch truyền có thể gây
phản ứng
toàn thân khi cơ thể không “chịu” như: hiện tượng sốt run hoặc gây sốc
dịch truyền
rất nguy hiểm. Chính vì vậy, khi thầy thuốc chỉ định cho dùng dịch
truyền là đã
có sự cân nhắc rất kỹ, thấy đó là việc rất cần thiết và khi truyền dịch,
thầy
thuốc phải theo dõi chặt chẽ để có tai biến xảy ra sẽ có biện pháp xử lý
kịp
thời.
Trẻ em
có ngoại lệ?
Trẻ em cũng là đối tượng mà một số bậc phụ
huynh cũng thường nài nỉ cho vô dịch truyền. Chỉ khi bị sốt xuất huyết
loại
nặng, có tình trạng thất thoát nước từ máu trong cơ thể thì bác sĩ mới
chỉ định
vô dịch truyền. Còn nếu chỉ bị sốt thông thường chưa rõ nguyên nhân mà
vội
truyền dịch là rất sai. Có trường hợp đặc biệt cần phải kể là đối với
trẻ tuy
không được mập mạp như một số trẻ cùng trang lứa khác nhưng sức khỏe
bình
thường không đau yếu gì, ăn uống vẫn tốt, thế mà phụ huynh lại tìm cách
tiêm truyền
loại dịch truyền với mục đích à để khỏe hơn, mập mạp hơn thì rất nguy
hiểm.
Truyền dịch như thế chỉ lãng phí, vì thật ra đối với trẻ bình thường
(xin đừng
có quan niệm trẻ mập mạp là đồng nghĩa với khỏe mạnh), dịch truyền chẳng
có tác
dụng gọi là “khỏe hơn, mập mạp hơn” mà trẻ được tiêm luôn luôn có nguy
cơ bị
các tai biến đã kể ở trên do tiêm truyền gây ra. Nên lưu ý, chỉ có bác
sĩ mới
là người có thẩm quyền nhất trong việc quyết định có nên truyền dịch hay
không.
Và thông thường, chỉ khi nào không ăn uống được do bệnh, bác sĩ mới chỉ
định
cho tiêm dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng. Xin đừng
tạo sức
ép tâm lý đối với thầy thuốc để thầy thuốc cho dùng dịch truyền, trong
khi xét về
mặt khách quan, việc truyền dịch như thế chưa thật sự cần thiết. Trong
trường
hợp còn ăn uống được thì chế độ ăn thích hợp bao giờ cũng tốt hơn việc
nuôi ăn
bằng tiêm truyền, chứa nhiều nguy cơ tai biến.
Khi nào thì truyền dịch đúng yêu cầu điều
trị?
Ta cần lưu ý, truyền dịch có nhiều loại
tùy theo tác dụng, có thể chia làm 4 loại như sau: Dịch truyền cung cấp
nước,
các chất điện giải: dùng trong trường hợp cơ thể bị mất nước, mất chất
điện
giải. Dung dịch loại này có dung dịch “ngọt” chứa đường glucose, dung
dịch
“mặn” chứa muối natri clorid, hoặc dung dịch chứa nhiều chất điện giải
có tên
ringer lactat. Từ “nước biển” ban đầu được dùng chính để chỉ dung dịch
mặn chứa
muối natri clorid giống như nước biển nhưng về sau bà con ta dùng từ
“nước
biển” để gọi tất cả các dịch truyền khác.
Dung dịch tái lập cân bằng kiềm toan: dùng
trong trường hợp cơ thể bị bệnh hoặc thừa toan (tức dư chất acid hay còn
gọi
“toan huyết”) hoặc thừa kiềm (tức dư chất base). Truyền dịch loại này sẽ
có tác
dụng trung hòa sự thừa toan hay thừa kiềm, như khi người bệnh bị toan
huyết,
bác sĩ chỉ định tiêm truyền dung dịch kiềm là natri bicarbonat.
Dịch truyền cung cấp năng lượng và chất
dinh dưỡng: dùng trong trường hợp bệnh nhân bị bệnh không thể ăn qua
đường tiêm
tĩnh mạch và đây là loại dịch truyền hay bị lạm dụng. Dịch truyền loại
này cung
cấp các acid amin thiết yếu (là chất dinh dưỡng cơ bản lấy từ chất đạm),
các
vitamin và chất khoáng, một số chất béo (như dầu đậu nành tinh lọc nhằm
cung
cấp năng lượng).
Dịch truyền thay thế máu: dùng trong
trường hợp người bệnh bị mất máu. Dịch truyền loại này là các dung dịch
keo
chứa các chất có phần tử lớn như dextran, có tác dụng tái lập khối lượng
chất
lỏng trong máu
Ngoài 4 loại dịch truyền kể trên, người ta
cần dùng dịch truyền có chứa thuốc như thuốc kháng sinh để tiêm truyền
trong
trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng, vì dùng kháng sinh dạng uống sẽ không
hiệu qua
PGS.TS.
NGUYỄN HỮU ĐỨC
suckhoedoisong.vn
