Glucocorticoid (GC)
tự nhiên là hormon do tuyến vỏ thượng thận sản xuất, gồm hai chất là
hydrocortison và cortison. Ở nồng độ sinh lý chúng có vai trò quan trọng
duy
trì chuyển hóa năng lượng, duy trì huyết áp, giúp cân bằng nội môi, tăng
sức
chống đỡ của cơ thể với stress và duy trì các chức năng khác của cơ thể.
Sự
thiếu GC sẽ dẫn đến các rối loạn nghiêm trọng như suy nhược, hạ đường
huyết,
sốc và có thể tử vong nếu không được điều trị tích cực. Người ta dựa vào
công
thức của hydrocortison để sản xuất rất nhiều GC tổng hợp (như
solumedrol,
prednisolon, dexamethason, betamethason) dùng cho mục đích kháng viêm và
các
bệnh liên quan đến cơ chế miễn dịch, đưa glucocorticoid lên hàng thuốc
được sử
dụng nhiều nhất trên thế giới.
GC có rất nhiều tác dụng, tuy nhiên khi
nói đến các chế phẩm có chứa GC dùng tại chỗ là chủ yếu nói đến tác dụng
chống
viêm và chống dị ứng của thuốc. Bên cạnh các tác dụng tích cực thì cũng
có rất
nhiều tác dụng không mong muốn do thuốc đem lại, vì thế khi sử dụng
thuốc tại
chỗ cần lưu ý một số điểm sau:
Trên mắt: Thuốc gây tăng nhãn áp (thường
do dạng thuốc nhỏ mắt và thường xảy ra ở người cận thị hay tiểu đường),
đục
nhân mắt. Vì vậy, cần khám mắt định kỳ trong thời gian sử dụng GC. Không
được
nhỏ các chế phẩm chứa GC khi bị nhiễm virut hoặc nấm. Cần thận trọng
với
bệnh nhân nhiễm Herpes simplex mắt vì có thể gây thủng giác mạc.
Miệng: Dùng GC dạng xịt gây nhiễm nấm Candida
ở miệng, ho, khó phát âm và khàn tiếng. Bệnh nhân cần súc miệng sau khi
dùng
thuốc để tránh tác dụng phụ nói trên.
Trên da: GC được dùng trị bệnh về da như
vảy nến, eczema, bỏng da do mặt trời hay do nhiệt, viêm da dị ứng… Các
tác
dụng không mong muốn ở GC dạng bôi có rất nhiều như teo da, mỏng da, da
ửng đỏ
hoặc có nhiều vết lằn, có vết bầm và giãn mạch, làm trầm trọng trứng cá
đỏ
(Rosacea), mất sắc tố da từng phần, che đậy nhiễm khuẩn và xuất hiện
nấm
da. Do đó với các thuốc GC dùng ngoài da không được dùng trong các dạng
ngứa
không phải do viêm vì GC không phải là thuốc chống ngứa, không được
dùng
chữa mụn vì có thể gây những tác dụng phụ có hại, không được dùng trị
trứng cá
đỏ, nấm da, không được dùng bôi chỗ trầy xước.
Bạn bị eczema và bác sĩ đã chỉ định cho
bôi thuốc có chứa corticoid, bạn chỉ nên bôi thuốc đúng theo toa và đi
khám lại
theo lời dặn của bác sĩ điều trị.
BS. Nguyễn Bạch Đằng
suckhoedoisong.vn
