2 bệnh nhân đầu tiên tại VN được ứng dụng thành công kỹ thuật Cấy hạt phóng xạ điều trị UTTTL

Tỷ
lệ mắc UTTTL tại Việt Nam ngày càng tăng

Ung thư tuyến tiền liệt (UTTTL) là khối
u ác tính xuất phát từ tế bào biểu mô của tuyến tiền liệt. UTTTL thường di căn
sang các bộ phận khác của cơ thể, đặc biệt là vào xương và các hạch bạch huyết…
UTTTL có thể gây đau đớn và khó khăn trong việc đi tiểu, quan hệ tình dục, hoặc
rối loạn chức năng cương dương…

Tỷ lệ phát hiện UTTTL khác nhau đối với
các vùng trên toàn thế giới. Theo Globocan 2012 thì tỷ lệ cách quan hệ lâu ra  mắc ung thư tuyến tiền
liệt cao nhất ở Australia, New Zealand, Bắc Mỹ, Đông âu. Theo dữ liệu của Mạng
lưới ung thư quốc gia Mỹ (National Comprehensive Cancer Network, NCCN) năm 2012
có 241.740 trường hợp mới mắc, chiếm 28% tổng số bênh nhân (BN) ung thư mới mắc
ở nam giới và 28.170  BN tử vong.

Người Châu Á có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn:
1-7 / 100,000. Cụ thể là Hong Kong: 2.6, Nhật Bản: 3.8, Singapore:  4.2, Thụy Điển: 20.4, Thụy Sĩ: 22.5.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh UTTTL ngày
càng tăng và tỷ lệ tử vong cũng rất cao. Theo dữ liệu Globocan 2012, hằng năm Chóng mặt  ước
tính có khoảng 1275  ca mới mắc, nhưng có
tới 872 ca tử vong. Tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới là 3,4/100.000 dân, tỷ lệ chế là
2,4/100.000 dân. UTTTL đứng thứ 10 về tỉ lệ mắc.

Các phương pháp
điều trị ung thư tuyến tiền liệt, bao gồm:

–         
Phẫu
thuật (phẫu thuật mở, nội soi), cắt lạnh.

–         
Nội
tiết (cắt bỏ tinh hoàn bằng phẫu thuật hoặc bằng thuốc).

–         
Hóa
chất

–         
Xạ
trị (xạ chiếu ngoài, xạ áp sát).

–         
Cấy
hạt phóng xạ (xạ trị chiếu trong)

Tùy theo phân độ nguy cơ và tình trạng bệnh nhân cụ thể mà áp dụng một hoặc
phối hợp các phương pháp trên

Xạ trị là một trong ba phương thức cơ bản
điều trị ung thư. Các phương pháp xạ trị phổ biến hiện nay bao gồm: xạ trị chiếu
ngoài (Teletherapy); xạ phẫu (Radiosurgery),  xạ trị áp sát (Brachytherapy) và xạ trị chiếu
trong (cấy hạt phóng xạ) tức là đưa các đồng vị phóng xạ nguồn hở vào hẳn bên
trong cơ thể, nhằm tập trung liều bức xạ cao vào trực tiếp tại các tế bào ung
thư để phát huy hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác hại tối đa cho các tổ chức
lành xung quanh.

GS. TS Mai Trọng Khoa, Phó Giám đốc Bệnh
viện Bạch Mai, Giám đốc Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu cho biết: “ Với những bệnh nhân phát hiện ung thư tuyến
tiền liệt ở giai đoạn sớm và khu trú, thì cấy hạt phóng xạ là một phương pháp điều
trị an toàn, hiệu quả, tăng thời gian sống thêm, tăng chất lượng cuộc sống. Kỹ
thuật này đã được ứng dụng thường quy tại Hoa Kỳ và một số Choáng váng  nước Châu Âu, châu á
 mang lại hiệu quả điều trị cao. Tỷ lệ sống
thêm không mắc bệnh đạt 97%”.

Nâng
cao chất lượng cuộc sống –  Giảm thời
gian điều trị

Cấy hạt phóng xạ điều trị ung thư tuyến
tiền liệt là phương pháp xạ trị đưa các hạt phóng xạ I-125 kích thước nhỏ
4,5×0,8 mm, phát tia gamma năng lượng thấp (35 keV), vào trong tổ chức khối u,
có tác dụng tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ mà không hoặc ảnh hưởng rất ít tới
mô lành xung quanh.

Ưu điểm nổi bật của kỹ thuật này là tạo
ra liều hấp thụ bức xạ cao tại khối u, trong khi cơ quan và tế bào lành chỉ phải
chịu liều bức xạ rất thấp. Các hạt phóng xạ có thời gian bán rã không quá ngắn
và không quá dài (chẳng hạn với I-125 là 60 ngày) nên có thể để lại các hạt
phóng xạ trong lòng tuyến tiền liệt mà không cần lấy ra sau khi cấy hạt phóng xạ
vào. Với thời gian chiếu xạ tại mô bệnh kéo dài khoảng 6 tháng là vừa đủ
cho  việc điều trị.

Thay vì phải điều trị từ 6-8 tuần như
các phương pháp xạ trị chiếu ngoài, thì những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt
chỉ cần điều trị 1 lần, và sinh hoạt bình thường sau 1-2 ngày nghỉ ngơi.

Bệnh nhân Nguyễn Đình L., 80 tuổi, Hà Nội
chia sẻ niềm vui sau khi được điều trị bằng phương pháp cấy hạt phóng xạ: “Là một trong hai bệnh nhân đầu tiên tại Việt
Nam được điều trị thành công bằng phương pháp mới này, tôi cảm thấy hết sức vui
mừng. 1 năm trước tôi có dấu hiệu mệt mỏi, buồn nôn, sau khi xét nghiệm tại Bệnh
viện 108, phát hiện ung thư tuyến tiền liệt, tôi được chỉ định mổ phanh. Nhưng
do tuổi cao nên tôi đã không thực hiện. May mắn tôi biết được Bệnh viện Bạch
Mai có phương pháp điều trị mới là cấy hạt phóng xạ. Hiện nay sức khỏe tôi đã
hoàn toàn bình thường, thậm chí tôi còn cảm thấy mình khỏe hơn trước”.

Cùng chung niềm vui với bệnh nhân Nguyễn
Đình L., bệnh nhân Trần Tự H., 63 tuổi, Hà Nội, chia sẻ thành công của phương
pháp cấy hạt phóng xạ đã vượt xa những gì mình mong đợi: “Tôi không ngờ quá trình bình phục lại nhanh tới vậy, chỉ sau 1 ngày tôi
đã về nhà và sinh hoạt bình thường. Thật sự, phương pháp cấy hạt phóng xạ đã mở
ra tia hi vọng sống cho những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt phát hiện sớm”.

Ứng
dụng công nghệ hiện đại, cải thiện chất lượng cuộc sống

Kỹ thuật cấy hạt phóng xạ vào khối u để
điều trị một số bệnh ung thư như ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú, ung thư
gan … là sự cải tiến của xạ trị áp sát kết hợp với xạ trị chiếu trong đã được
nhiều nước trên thế giới nghiên cứu áp dụng và đem lại nhiều lợi ích to lớn cho
bệnh nhân. Hiện nay tại các nước phát triển như Hoa Kỳ, Đức, Nhật Bản … đã áp
dụng rộng rãi phương pháp điều trị này. Một số nước trong khu vực như Thái lan,
Singapore, Trung Quốc cũng đã bước đầu phổ biến và áp dụng.

Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh
viện Bạch Mai là cơ sở đầu tiên cho tới thời điểm này tại Việt Nam đã triển
khai thành công kỹ thuật cấy hạt phóng xạ điều trị ung thư tuyến tiền liệt.

Như vậy, thay vì phải sang nước ngoài, bệnh
nhân hoàn toàn có thể điều trị trong nước, tiết kiệm một khoản không nhỏ chi
phí đi lại, sinh hoạt mà chất lượng sống vẫn được đảm bảo nâng cao.

Thông tin tham khảo

 CẤY HẠT PHÓNG XẠ
ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TUYẾN TIỀN LIỆT

GS. TS. Mai Trọng
Khoa

PG Đ BV Bạch Mai

Giám đốc Trung
tâm Y học hạt nhân và Ung bướu

Ung thư tuyến tiền liệt (UTTTL) là khối
u ác tính xuất phát từ tế bào biểu mô của tuyến tiền liệt. UTTTL thường di căn
sang các bộ phận khác của cơ thể, đặc biệt là vào xương và các hạch bạch huyết…
UTTTL có thể gây đau đớn và khó khăn trong việc đi tiểu, quan hệ tình dục, hoặc
rối loạn chức năng cương dương…

Tỷ lệ phát hiện UTTTL khác nhau đối với
các vùng trên toàn thế giới. Theo Globocan 2012 thì tỷ lệ mắc ung thư tuyến tiền
liệt cao nhất ở Australia, New Zealand, Bắc Mỹ, Đông âu. Theo dữ liệu của Mạng
lưới ung thư quốc gia Mỹ (National Comprehensive Cancer Network, NCCN) năm 2012
có 241.740 trường hợp mới mắc, chiếm 28% tổng số bênh nhân (BN) ung thư mới mắc
ở nam giới và 28.170  BN tử vong.

Người Châu Á có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn:
1-7 / 100,000. Cụ thể là Hong Kong: 2.6, Nhật Bản: 3.8, Singapore:  4.2, Thụy Điển: 20.4, Thụy Sĩ: 22.5.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh UTTTL ngày
càng tăng và tỷ lệ tử vong cũng rất cao. Theo dữ liệu Globocan 2012, hằng năm ước
tính có khoảng 1275  ca mới mắc, nhưng có
tới 872 ca tử vong. Tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới là 3,4/100.000 dân, tỷ lệ chế là
2,4/100.000 dân. UTTTL đứng thứ 10 về tỉ lệ mắc.

Các phương pháp
điều trị bệnh UTTTL,
bao gồm:

–         
Phẫu
thuật (phẫu thuật mở, nội soi), cắt lạnh.

–         
Nội
tiết (cắt bỏ tinh hoàn bằng phẫu thuật hoặc bằng thuốc).

–         
Hóa
chất

–         
Xạ
trị (xạ chiếu ngoài, xạ áp sát).

–         
Cấy
hạt phóng xạ

Tùy 
theo phân độ nguy cơ và tình trạng bệnh nhân cụ thể mà áp dụng một hoặc
phối hợp các phương pháp trên

Kỹ thuật cấy hạt phóng xạ vào khối u để
điều trị một số bệnh ung thư như ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú, ung thư
gan … là sự cải tiến của xạ trị áp sát kết hợp với xạ trị chiếu trong đã được
nhiều nước trên thế giới nghiên cứu áp dụng và đem lại nhiều lợi ích to lớn cho
bệnh nhân. Hiện nay tại các nước phát triển như Hoa Kỳ, Đức, Nhật Bản … đã áp
dụng rộng rãi phương pháp điều trị này. Một số nước trong khu vực như Thái lan,
Singapore, Trung Quốc cũng đã bước đầu phổ biến và áp dụng.

Ở Việt Nam, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh ung
thư tuyến tiền liệt khá cao, điều trị còn nhiều khó khăn song cho đến nay chưa
có cơ sở y tế nào triển khai áp dụng kỹ thuật điều trị ung thư tuyến tiền liệt
bằng phương pháp cấy hạt phóng xạ (Hình 1). 

 

Hình 1: Hệ thống
máy cấy hạt phóng xạ điều trị ung thư tuyền tiền liệt tại Trung tâm Y học hạt
nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai.

Cấy hạt phóng xạ điều trị ung thư TTL là
phương pháp xạ trị đưa các hạt phóng xạ I-125 kích thước nhỏ 4,5×0,8 mm (Hình
2), phát tia gamma năng lượng thấp (35 keV), vào trong tổ chức khối u, có tác dụng
tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ mà không hoặc ảnh hưởng rất ít tới mô lành
xung quanh.

Hình 2:  Hạt phóng
xạ I-125  

Bức xạ gamma mềm của I-125 chỉ phát huy
hiệu quả điều trị trong phạm vi vài milimet (mm) của các mô bệnh và không hoặc
rất ít gây tổn thương các mô lành xung quanh. Ưu điểm nổi bật của kỹ thuật này
là tạo ra liều hấp thụ bức xạ cao tại khối u, trong khi cơ quan và tế bào lành
chỉ phải chịu liều bức xạ rất thấp. Các hạt phóng xạ có thời gian bán rã không
quá ngắn và không quá dài (chẳng hạn với I-125 là 60 ngày) nên có thể để lại
các hạt phóng xạ trong lòng tuyến tiền liệt mà không cần lấy ra sau khi cấy hạt
phóng xạ vào. Với thời gian chiếu xạ tại mô bệnh kéo dài khoảng 6 tháng là vừa
đủ cho  việc điều trị.

Để đưa các hạt phóng xạ có kích thước rất
nhỏ này vào tuyến tiền liệt, người ta phải cho các hạt vào trong lòng một chiếc
kim (hình 3, hình 4).

Hình 4: Các kỹ sư bệnh viện Bạch Mai
đang nạp các hạt phóng xạ I-125 vào kim cấy phóng xạ

Dưới hướng dẫn của hình ảnh siêu âm, các
kim chứa hạt phóng xạ này sẽ được đâm xuyên qua da ở vùng tầng sinh môn để đưa
thẳng vào trong lòng của tuyến tiền liệt. Các hạt I-125 sẽ được lưu lại trong
lòng tuyến tiền liệt sau khi kim được rút ra (hình 5).

*
Ưu điểm của phương pháp cấy hạt phóng xạ

Nghiên cứu Peter Grim và cs trên 220.000
bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt năm 2003 cho thấy sau điều trị xạ trị áp sát
với Pd-103 và I-125: Tỷ lệ chất chỉ điểm khối u PSA không tăng trong 9 năm là
83,5%-87%. Tỷ lệ kiểm soát bệnh  tại chỗ
là 97%. Tỷ lệ sống thêm không bệnh là 97%.

Cấy hạt phóng xạ là một phương pháp điều
trị an toàn, hiệu quả, tăng thời gian sống thêm, tăng chất lượng cuộc sống cho
bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm.

Tóm lại phương
pháp cấy hạt phóng xạ giúp:

–         
Kiểm soát u tại chỗ cao (tỷ lệ kiểm soát bệnh 97%)

–         
Thời gian và liệu trình điều trị ngắn

–         
Ít biến chứng

–         
Chức năng sinh lý của nam giới (liệt dương) ít  hoặc không bị ảnh hưởng

–         
Tăng chất lượng cuộc sống

* Chỉ định của phương pháp cấy hạt phóng xạ: Ung thư  tuyến tiền liệt giai đoạn sớm,  khu trú.

 Các điều kiện cần
thiết để triển khai được kỹ thuật

Đây là một kỹ thuật hiện đại trong điều
trị ung thư, tuy nhiên, để triển khai được kỹ thuật rất phức tạp này, cần phải
có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều chuyên khoa sâu như, chuyên khoa: ung bướu,
y học hạt nhân, chẩn đoán hình ảnh, thận – tiết niệu, ngoại tiết niệu, gây mê hồi
sức… Phải có thiết bị cấy hạt phóng xạ, hệ thống máy siêu âm mô phỏng với phần
mềm lập kế hoạch xạ trị chuyên dụng…

Kỹ thuật này đã được ứng dụng thường quy
tại Hoa Kỳ và một số nước Châu Âu mang lại hiệu quả điều trị cao đồng thời nâng
cao chất lượng cuộc sống người bệnh.

 Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện
Bạch Mai là cơ sở đầu tiên ở Việt Nam đã triển khai thành công kỹ thuật cấy hạt
phóng xạ I-125 để điều trị ung thư tuyến tiền liệt.