Trẻ nữ dậy thì sớm do đâu?

Nếu cho rằng ông bà ta ngày xưa ghi nhận tuổi dậy
thì hơi trễ do quan sát những biểu hiện đã thật rõ nét của lứa tuổi này, cộng
với tuổi dậy thì trải qua thời gian dài đã có giảm, tuổi dậy thì của bé gái ở
nước ta phải từ 8 tuổi trở lên. Như vậy, dậy thì được cho là sớm khi bé gái
“trổ mã” ở tuổi là 8 hoặc nhỏ hơn 8. Hiện nay ở nước ta, giống như nhiều nước
trên thế giới, có hiện tượng bé gái dậy thì sớm đã xảy ra. Nhiều phụ huynh đã
lo lắng viết thư đến các báo hỏi, cho biết có những bé gái khoảng 8 tuổi hoặc
bé hơn đã dậy thì với các dấu hiệu phát dục như ngực nở to, có kinh nguyệt và
thắc mắc nguyên nhân gây ra hiện tượng dậy thì sớm này.

Hiện tượng dậy thì sớm ở bé gái có thể do ba
nguyên nhân.

Trước hết, do tự thân cơ thể bé gái có những rối
loạn về mặt sinh dục đưa đến dậy thì sớm. Thí dụ như có bướu ở vùng dưới đồi
hoặc ở tuyến tùng nằm ở não bộ, có thể gây tăng tiết estrogen sớm để làm dậy
thì bé gái chưa đến tuổi 8. Nguyên nhân tự thân rối loạn có tính chất cá biệt
và rất hiếm xảy ra. Chính 2 nguyên nhân còn lại là đáng quan tâm vì xuất phát
từ môi trường và rối loạn có thể xảy ra cho một quần thể, gồm nhiều bé gái nữ
do tiếp xúc với môi trường gây rối loạn.

Nguyên nhân thứ hai đã được ghi nhận là bé gái
uống sữa bò, dùng các sản phẩm chế biến từ sữa bò, ăn thịt heo, gà bị nhiễm
estrogen có thể đưa đến dậy thì sớm. Từ lâu và cho đến nay, trong chăn nuôi
công nghiệp, người ta lạm dụng rất nhiều các chất gọi là “hormone tăng trưởng”
nhằm để thúc các con vật nuôi phát triển. Trong các hormone tăng trưởng đó có
estrogen hoặc các “tiền chất” có thể chuyển hóa thành estrogen. Những chất từ
bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được
gọi là xenoestrogen. Bé gái chưa đến tuổi dậy thì nhưng lại tiếp xúc với
xenoestrogen do tiêu thụ sản phẩm từ chăn nuôi công nghiệp sẽ có nguy cơ bị dậy
thì sớm. Ta cần biết estrogen chính là một hormone sinh dục nữ (người nữ còn có
hormone sinh dục thứ hai là progesteron). Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng do
tiếp xúc với xenoestrogen xem như có một lượng estrogen có trong cơ thể,
estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormone
hướng dục (gonadotropins), đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm
những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ. Đó là bé gái phát triển vú, sau đó
mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt.

Nguyên nhân thứ ba cũng do từ môi trường. Cho đến
nay đã có những chứng cứ xác đáng cho thấy bé gái dậy thì sớm do nhiễm các “dẫn
chất phtalat”. Dẫn chất phtalat gồm nhiều chất hữu cơ như monobutyl phtalat
(MBP), dibutyl phtalat (DBP), benzylbutyl phtalat (BZBP), diethylhexyl phtalat
(DEHP), monomethyl phtalat (MMP)… Các dẫn chất phtalat thường được dùng làm
chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa như: chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú,
bình sữa, trong đồ chơi trẻ em bằng chất dẻo, nhựa… Trong quá trình sử dụng các
sản phẩm vừa kể, các dẫn chất phtalat bị trôi ra và theo đường tiêu hóa vào
trong cơ thể con người. Trẻ em dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa có
chứa hàm lượng cao các phtalat sẽ có nguy cơ bị nhiễm chất này. Tác hại của các
dẫn chất phtalat là làm xáo trộn nội tiết và bé gái bị nhiễm phtalat sẽ dậy thì
sớm trước tuổi. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Gần đây nhất
là công trình nghiên cứu của Chou YY và cộng sự thực hiện tại Khoa Y, Đại học
Quốc Gia Chen Kung Đài Loan vào năm 2009. Nghiên cứu trên 30 bé gái dậy thì sớm
so với 33 bé gái bình thường cho thấy, trong nước tiểu bé gái dậy thì sớm chứa
lượng monomethyl phtalat (MMP) cao hơn nhiều so với bé gái bình thường và kết
luận MMP có thể là một nguyên nhân môi trường gây dậy thì sớm ở bé gái Đài Loan
(Phtalat exposure in girls during early puberty, J Pediatr Endocrinol Metab.
2009; 22(1): 69-77).

Cũng vì tác hại của dẫn chất phtalat nên hiện nay,
Nghị viện châu Âu không cho phép dùng DBP và DEHP có trong đồ chơi trẻ em và cả
trong mỹ phẩm. Đối với chúng ta nên dùng cẩn thận các sản phẩm nhựa dẻo như PVC
vì có thể chứa các dẫn chất phtalat. Không nên chế biến thức ăn quá nóng trong
các tô chén, bao bì bằng nhựa mà nên thay bằng vật đựng bằng sứ (nhiệt độ quá
nóng các phtalat dễ trôi ra). Dùng lá chuối hoặc giấy làm bao bì thay vì dùng
bao bì bằng nhựa, plastic là tốt hơn xét về vấn đề bảo vệ môi trường. Các bậc
phụ huynh lưu ý, nếu thấy các bé gái con em mình có biểu hiện dậy thì sớm nên
đưa bé đến khám ở bác sĩ nội tiết để có hướng xử trí. Bởi vì dậy thì sớm với sự
hiện diện estrogen có những tác dụng bất lợi, trong đó ức chế sự tăng trưởng
sụn đầu xương ảnh hưởng đến chiều cao và đặc biệt, tâm lý bé có thể bị rối loạn
ảnh hưởng đến tương lai của bé.