Nguyên nhân gây CL
Như tên gọi, virus này xâm nhập cơ thể qua mũi và
miệng.
Virus nằm trong các giọt nước nhỏ li ti từ miệng mũi bệnh nhân thoát ra
khi họ
ho, hắt xì hơi hoặc nói. Chúng bay lởn vởn trong không khí cả mấy giờ và
người
lành hít phải là mang bệnh. Virus cũng lây lan qua các đồ dùng của bệnh
nhân
như: điện thoại, khăn mặt, bát đĩa, bàn viết máy vi tính. Sờ đụng vào
các vật
dụng đó rồi đưa tay lên miệng, lên mũi là mắc CL ngay. Hiện nay, chưa có
vắcxin
ngừa CL. Phương thức phòng bệnh giản dị và hữu hiệu là không tiếp cận
quá gần
với người bệnh, bệnh nhân che miệng mũi khi ho; rửa tay thường xuyên;
không
dùng chung vật dụng với bệnh nhân, nghỉ ngơi tại nhà khi mắc bệnh, uống
nhiều
nước.
Thuốc cảm thường có rất nhiều hoạt chất nên thận
trọng khi
dùng cho trẻ.
Trẻ em từ 1 – 5 tuổi thường hay bị CL cả chục lần
mỗi năm và
cũng thường hay bị các biến chứng như: viêm phổi, viêm tai trong, viêm
phế
quản. Lý do là hệ miễn dịch của các em chưa mạnh, các em cũng hay tụ tập
tại
nhà giữ trẻ, mẫu giáo, rồi cũng chưa có thói quen rửa tay, che mũi miệng
như người
lớn. Người lớn ít bị CL hơn, nhưng cũng được virus tới thăm 5 – 6 lần
mỗi năm.
Với họ, sự mệt mỏi thể xác, căng thẳng tinh thần, kém dinh dưỡng là
những rủi
ro khiến CL dễ xảy ra, vì sức đề kháng miễn nhiễm suy giảm. Cũng có
nhiều ngộ
nhận cho là gặp luồng gió độc, phơi đầu trong mưa, tắm nước lạnh buổi
sáng gây
ra CL. Nhưng đó cũng chỉ là do truyền khẩu vô căn cứ, chứ nếu không có
virus
thì cũng không bị bệnh này.
Về điều trị CL
Có mấy điều quan trọng cần được mọi người lưu ý:
- Không có phương thức nào trị khỏi được CL.
- Kháng sinh không công hiệu với virus gây CL.
- Thuốc chống cảm, ho, nghẹt mũi trên thị trường
không những
không làm CL lành hoặc mau chấm dứt mà còn có nhiều tác dụng phụ cần
biết để
tránh.
Trên thị trường có cả trăm loại thuốc chữa CL được
quảng
cáo, vì nhu cầu của dân chúng quá cao. Cứ thấy hắt hơi, sổ mũi, ho… là
bổ
nháo bổ nhào ra tiệm thuốc Tây mua thuốc. Thuốc do các viện bào chế uy
tín sản
xuất cũng có mà thuốc rỏm vô danh cũng nhiều. Lại còn thuốc quảng cáo là
có thêm
vitamin, khoáng chất, antioxidant. Bệnh nhân hoa cả mắt không biết lựa
thứ nào.
Theo các nhà chuyên môn y tế, trong đa số các
trường hợp,
không cần thuốc men mà chỉ cần áp dụng vài sự tự chăm sóc là bệnh cũng
qua đi.
Vì bản chất của CL là vậy: có vẻ như hung dữ nhưng tiền hung hậu kiết.
Nếu thấy
cần có thuốc để giảm bệnh thì cân nhắc coi dấu hiệu nào cần đến thuốc,
thuốc
gì, dùng bao lâu và liệu có phản ứng phụ nào không?
Có 3 loại thuốc để giảm dấu hiệu CL:
Thuốc chống nghẹt mũi: hoạt chất chính của thuốc
này là một
chất tổng hợp tương tự như epinephrine (adrenaline) do phần tủy tuyến
thượng
thận tiết ra. Cả hai thứ có tác dụng làm co mạch máu. Tại mũi, thuốc làm
giảm
sung huyết, niêm mạc xẹp xuống, lỗ mũi thông, bệnh nhân thở dễ dàng.
Nhưng
thuốc cũng làm nhịp tim nhanh, tăng huyết áp ở người đang bị cao huyết
áp, kích
thích thần kinh với sợ hãi, nóng nảy, run tay, khó ngủ, chóng mặt, nhức
đầu, đổ
mồ hôi, nôn ói… Đang bị cao huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường
không nên
uống thuốc này nếu chưa hỏi ý kiến bác sĩ.
Thuốc chống đau, giảm nóng sốt: đau mình, nhức đầu
là chuyện
thường xảy ra khi bị CL, nhưng may mắn là chúng không kéo dài quá vài
ngày và
không quá dằn vặt. Thuốc thường dùng là acetaminophen, ibuprofen rồi đến
aspirin. Aspirin thường gây ra xuất huyết dạ dày nên cần dè dặt. Cũng
nên nhớ
là không bao giờ cho các cháu dưới 12 tuổi dùng aspirin, vì có thể gây
ra hội
chứng Reye, tổn thương thần kinh, đôi khi chết người. Acetaminophen hoặc
paracetamol được dùng nhiều hơn vì tương đối an toàn. Tuy nhiên không
dùng quá
thường xuyên và quá liều lượng chỉ định để tránh tổn thương cho gan.
Thuốc có
trong nhiều dạng thuốc chống CL khác nhau, cho nên cần coi kỹ nhãn hiệu
để tránh
ngộ độc do quá liều lượng cho trẻ em.
Thuốc ho: ho không phải là một bệnh mà chỉ là triệu
chứng
của một bệnh nào đó trong cơ thể. Ho cũng là một phản ứng tự nhiên khi
có chất
kích thích ở họng, như nhớt từ mũi từ miệng, vật lạ từ ngoài bay vào
họng. Ho
là để tống xuất các vật này ra ngoài. Nhiều bệnh nhân sau giải phẫu còn
được
khuyến khích ho để thông đàm, loại vi khuẩn. Nhưng CL mà ho liên tục thì
quả là
cũng đau ngực, khó chịu. Do đó mới có thuốc chống giảm ho. Có thể là ho
khan
hoặc ho ra đàm và với nhiều người, thuốc ho đều có thể phần nào làm nhẹ.
Tuy
nhiên, nhiều bác sĩ có ý kiến là không nên uống thuốc ho, vì thuốc không
chữa
được nguyên nhân gây ra ho, đôi khi lại tạo ra tác dụng phụ, đặc biệt là
ở trẻ
em. Cơ quan Thực – Dược phẩm Hoa Kỳ khuyến khích không nên dùng thuốc
cảm ho ở
trẻ em dưới 2 tuổi. Các viện bào chế cũng tự nguyện ghi cảnh báo lên
nhãn hiệu
là không nên cho trẻ em dưới 4 tuổi dùng thuốc cảm ho bán tự do trên thị
trường. Sự ngộ độc khi các em uống quá liều lượng có thể đưa tới tử
vong. Ho
khi CL chỉ kéo dài vài tuần. Nếu ho quá lâu, lại ra đàm có màu thì nên
đi khám
bệnh ngay, vì có thể bị bội nhiễm vi khuẩn, sưng phổi. Kháng sinh tuyệt
đối
không có vai trò nào, trừ khi bội nhiễm vi khuẩn, viêm phổi.
Chăm sóc trẻ bị CL
- Để các cháu nghỉ ngơi thoải mái. Nếu ở tuổi mẫu
giáo, đi
học nên giữ em ở nhà. Không tiếp xúc với em bé khác để tránh lan truyền.
- Tránh sống trong môi trường có khói thuốc lá.
- Cho các cháu uống nhiều nước (cam…) để làm
loãng đàm rãi,
nước mũi cũng như tránh khô nước vì nóng sốt, chảy nước mũi, nhất là khi
cháu
tiêu chảy, nôn ói.
- Cho các cháu dùng thêm nước súp gà nóng có chất
cysteine
có tác dụng giảm nghẹt mũi.
- Với cháu bú sữa bình, nên giới hạn sữa vài ngày,
vì sữa
làm nhớt mũi khô, khó loại bỏ.
- Không khí trong phòng khô làm giảm sức đề kháng
với bệnh
nhiễm. Dùng máy phun bụi nước để giảm kích thích mũi, tránh khô khó thở.
Nhớ
không hướng bụi nước vào giường các cháu. Muốn tránh meo mốc, nên thay
nước mỗi
ngày và rửa máy bơm bụi nước theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Khi cháu bị nghẹt mũi, nhỏ vài giọt nước muối
sinh lý vào
một lỗ mũi để làm loãng nhớt, rồi cũng làm như vậy ở lỗ mũi bên kia. Hút
nhớt
mũi với ống hút làm bằng cao su. Có thể dùng nước muối ở mọi tuổi, ngay
cả bé
sơ sinh.
- Nếu các cháu kêu đau khô cổ: cháu lớn cho súc
miệng với
nước muối hoặc vài giọt dung dịch 1 thìa nước chanh pha với 2 thìa mật
ong để
họng bớt kích thích. Trẻ trên 4 tuổi có thể ngậm kẹo ho.
- Giữ đầu cháu cao và ở vị trí ngồi nhiều hơn để
giúp loại
đàm nhớt. Nếu sau 3 – 4 ngày mà cháu không bớt, lại có nóng sốt cao, đau
họng,
nôn ói… nên đưa cháu đi bác sĩ ngay.
BS. NGUYỄN Ý ĐỨC
suckhoedoisong.vn
