Theo các chuyên gia của Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), tỷ lệ trẻ em mắc ADHD trên thế giới dao động khoảng 5-7%. Tại Việt Nam, tỷ lệ này cũng tương đương, đồng nghĩa với việc trong mỗi lớp học 30-40 học sinh có thể có 1-2 trẻ đang gặp khó khăn do ADHD và cần được hỗ trợ phù hợp.
Nhận diện sớm những “tín hiệu” từ trẻ
ThS.BS Nguyễn Ngọc Trang – Viện Sức khỏe Tâm thần, cho biết ADHD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) được đặc trưng bởi ba nhóm triệu chứng chính: giảm chú ý, tăng động và xung động.
Tùy theo độ tuổi và môi trường, trẻ có thể biểu hiện khác nhau, song cha mẹ cần đặc biệt lưu ý một số dấu hiệu phổ biến:
Nhóm triệu chứng giảm chú ý: Trẻ thường mắc lỗi do cẩu thả, khó tập trung khi học tập hoặc vui chơi; không lắng nghe khi người khác nói; không hoàn thành bài tập hay nhiệm vụ được giao; hay quên, làm mất đồ dùng; gặp khó khăn trong việc tổ chức và sắp xếp công việc.
Nhóm triệu chứng tăng động – xung động: Trẻ luôn chân luôn tay, khó ngồi yên; nói nhiều, nói leo, ngắt lời người khác; khó chờ đến lượt; thường xuyên xen vào hoạt động của người khác.
Theo bác sĩ Trang, các biểu hiện này thường kéo dài trên 6 tháng, xuất hiện ở ít nhất hai môi trường (như gia đình và trường học) và gây ảnh hưởng rõ rệt đến việc học tập, giao tiếp xã hội cũng như đời sống của trẻ.
Vì sao trẻ mắc ADHD?
Nhiều phụ huynh có xu hướng tự trách bản thân hoặc cho rằng việc cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử là nguyên nhân chính. Tuy nhiên, các nghiên cứu chuyên khoa cho thấy ADHD chủ yếu liên quan đến các yếu tố sinh học, bao gồm:
Yếu tố di truyền
Sự khác biệt trong hoạt động não bộ, đặc biệt liên quan đến chất dẫn truyền thần kinh dopamine
Một số yếu tố nguy cơ như sinh non, nhẹ cân hoặc mẹ căng thẳng, tiếp xúc với các yếu tố độc hại trong thai kỳ
Đồng hành cùng trẻ ADHD tại nhà: Kiên nhẫn là “chìa khóa”
Khi trẻ được chẩn đoán ADHD, vai trò của gia đình trở nên đặc biệt quan trọng. Cử nhân tâm lý Lê Văn Hoàng – Viện Sức khỏe Tâm thần cho rằng sự kiên nhẫn và nhất quán của cha mẹ có thể tạo ra khác biệt lớn trong quá trình phát triển của trẻ.
Một số biện pháp được khuyến nghị gồm:
Xây dựng nề nếp sinh hoạt ổn định: Duy trì thời gian biểu cố định cho ăn, ngủ, học tập và vui chơi. Cha mẹ có thể sử dụng bảng kế hoạch minh họa bằng hình ảnh để trẻ dễ theo dõi.
Hướng dẫn rõ ràng, khen thưởng tích cực: Chia nhỏ nhiệm vụ thành các bước ngắn, phù hợp với khả năng tập trung của trẻ. Thay vì trách mắng, nên khích lệ và ghi nhận nỗ lực của trẻ bằng lời khen hoặc phần thưởng mang tính động viên.
Hỗ trợ học tập: Bố trí góc học tập yên tĩnh, hạn chế yếu tố gây xao nhãng. Thời gian học nên chia thành các đoạn ngắn (15–20 phút), xen kẽ nghỉ ngơi; sử dụng màu sắc, hình ảnh để tăng khả năng ghi nhớ.
Đừng để những hiểu lầm làm lỡ “thời điểm vàng”
Các chuyên gia cảnh báo, nếu không được can thiệp kịp thời, ADHD có thể ảnh hưởng lâu dài đến kết quả học tập, hành vi, cảm xúc và sự phát triển tâm lý của trẻ, đồng thời tạo áp lực không nhỏ cho gia đình.
ADHD là rối loạn mạn tính, cần được quản lý lâu dài và cá thể hóa điều trị. Cha mẹ không nên tự ý áp dụng các phương pháp truyền miệng hoặc điều trị thiếu căn cứ khoa học, mà cần đưa trẻ đến cơ sở chuyên khoa tâm thần để được đánh giá toàn diện và xây dựng lộ trình hỗ trợ phù hợp.
Các chuyên gia nhấn mạnh: Trẻ ADHD không cần sự trừng phạt, mà cần sự thấu hiểu, kiên trì và một môi trường hỗ trợ khoa học để có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình.
