Con đường truyền bệnh
Bệnh sởi do virus có tên khoa học là
Morbillivirus họ Paramyxo-viridae gây nên, bệnh có mặt ở khắp nơi trên
thế
giới, xảy ra quanh năm nhưng gặp nhiều nhất là vào mùa xuân, bệnh dễ lây
và
bùng phát thành dịch, theo chu kỳ 2 – 4 năm một lần. Tuổi dễ mắc bệnh
nhất là 2
– 6 tuổi, trẻ em mới sinh đến 6 tháng tuổi ít khi mắc bệnh vì thường có
kháng
thể của mẹ truyền qua nhau lúc mang thai, sau đó kháng thể đó sẽ giảm
dần và
mắc bệnh nếu không được tiêm chủng. Virus sởi được phát tán và lan
truyền ra
ngoài theo không khí khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt hơi, từ đó lây
cho
người khác, virus theo những giọt nước bọt li ti lơ lửng trong không
khí, người
lành hít phải không khí có virus, sau đó xâm nhập qua niêm mạc đường hô
hấp và
gây bệnh.
Tiêm
phòng cho trẻ. Ảnh minh họa
Triệu chứng biểu hiện
Bệnh sởi thường khởi đầu với một cơn sốt khá
nhẹ, kèm theo những triệu chứng như: ho, hắt hơi, sổ mũi, mắt đỏ và đau
cổ
họng. Sau đó 2 – 4 ngày, người bệnh thường có sốt cao 39 – 400C, kèm
theo mệt
mỏi, nhức đầu, đau mình mẩy và đau cơ khớp, đồng thời ở niêm mạc má gần
răng
hàm xuất hiện những nốt có màu đỏ, ở giữa hơi xanh hoặc trắng, to bằng
đầu
ghim, được các nhà y học gọi là dấu hiệu Koplik, một dấu hiệu đặc hiệu
trong bệnh
sởi, dấu hiệu này thường biến mất nhanh trong vòng 24 giờ. Bệnh nhân bị
rối
loạn tiêu hóa như: khó tiêu, buồn nôn và tiêu chảy, phân lỏng và số
lượng ít.
Sau đó là thời kỳ mọc sởi, đa số ban xuất hiện ở sau tai rồi lan dần đến
mặt,
cổ, lưng, bụng và chân – tay; sau 48 – 72 giờ thì ban mọc khắp người,
ban mọc
dày nhất ở những vùng da hay cọ xát; ban có màu hồng nhạt, ấn vào biến
mất và
có khuynh hướng dính kết lại, nhưng xen kẽ có những vùng da lành không
có phát
ban. Trong các thể nhẹ, ban thưa thớt, không mọc đến chân; trong trường
hợp
nặng, ban dày gần như toàn bộ da bị che kín, ngay cả bàn tay bàn chân.
Biến chứng thường gặp
Diễn tiến của sởi thường là lành tính, phục
hồi hoàn toàn sau 7 – 10 ngày, tuy nhiên, có một số trường hợp tử vong
do biến
chứng, nhất là bội nhiễm phổi do các vi khuẩn như: tụ cầu, phế cầu, liên
cầu
trùng đặc biệt trên cơ địa suy dinh dưỡng, các biến chứng thường gặp
như: viêm
phổi, viêm tai giữa, viêm thanh quản, viêm não, viêm đường ruột, loét
giác mạc
mắt, viêm cơ tim, phụ nữ mang thai mắc sởi có thể bị sảy thai, thai chết
lưu,
sinh non hoặc thai nhiễm sởi tiên phát.
Biện pháp điều trị
Về điều trị, hiện tại chưa có thuốc đặc
trị, chủ yếu là điều trị triệu chứng và việc chăm sóc để phòng các biến
chứng
là cực kỳ quan trọng. Trường hợp nhẹ thường được chăm sóc và điều trị
tại nhà,
cách ly trẻ tại phòng riêng ngay khi trẻ mới sốt và viêm long đường hô
hấp
trên, phòng ốc sạch sẽ thoáng mát, tránh gió, đủ ánh sáng, cho trẻ nghỉ
học, để
tránh lây nhiễm cho trẻ khác. Đảm bảo đủ dinh dưỡng cho trẻ, tránh kiêng
cữ quá
đáng vì trẻ đang giảm sức đề kháng, ăn lỏng, đủ chất, uống đủ nước nhất
là giai
đoạn bé đang sốt. Vệ sinh thật tốt cho da, răng miệng, mắt để tránh
nhiễm
khuẩn, lở loét da, với trẻ đang bú thì tiếp tục cho bú sữa mẹ theo yêu
cầu của
trẻ, trẻ sốt cao lau khăn nước ấm, không tự ý dùng thuốc kháng sinh khi
chưa có
chỉ định của bác sĩ, với mục đích dự phòng hay điều trị biến chứng vì dễ
gây dị
ứng. Khi trẻ bị sốt cao, vật vả hay mê sản thì nhất thiết phải cho trẻ
nhập
viện để được chăm sóc và điều trị.
Phòng ngừa
Về phòng bệnh, giải pháp tốt nhất hiện nay
là chích ngừa sởi cho bé, từ năm 2006 đến nay, nước ta đã đưa chích ngừa
sởi
vào chương trình tiêm chủng quốc gia, theo lịch tiêm chủng, bao gồm hai
mũi:
– Mũi 1: khi trẻ được 9 tháng tuổi.
– Mũi 2: khi trẻ 6 tuổi vào lớp 1.
Với lịch tiêm chủng như trên thì các nhà
khoa học thấy rằng, việc tiêm một mũi vắc-xin ở giai đoạn 9 tháng tuổi
thì
không đủ để tạo ra miễn dịch bền vững vì hiệu quả của vắc-xin cũng chỉ
đạt
khoảng 90%, cho nên việc tiêm nhắc lại mũi thứ hai khi trẻ đủ 6 tuổi là
hết sức
cần thiết và hiệu quả tạo nên miễn dịch có thể đạt đến 99%, đối với
những nơi
có dịch sởi khi bệnh nhân không chỉ là trẻ em thì cần tiêm vắc-xin cho
người
dân khu vực, để tạo miễn dịch chung cho cộng đồng.
BS.CKI. Trần
Quốc Long
Suckhoedoisong.vn
