Thế nào là bệnh tâm thần?
Bệnh
tâm thần là những bệnh do hoạt động não bộ bị rối loạn gây nên những
biến đổi bất thường về lời nói, ý tưởng, hành vi, tác phong, tình cảm…
Bệnh
tâm thần là một loại bệnh rất phổ biến. Nền công nghiệp càng phát
triển, sự tập trung dân cư vào các thành phố càng đông, môi trường càng
ô nhiễm, tiếng ồn càng nhiều, cuộc sống càng căng thẳng thì bệnh càng
tăng.
Điện não đồ cho bệnh nhân.
Bệnh
tâm thần thường không gây chết đột ngột nhưng làm giảm sút khả năng lao
động, học tập, làm đảo lộn sinh hoạt, gây căng thẳng cho các thành viên
trong gia đình và tổn hại cả về kinh tế.
Bệnh tâm thần nếu không
được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến trạng thái tâm thần sa sút, người
bệnh trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Vì vậy, việc phát hiện
sớm và chữa bệnh kịp thời sẽ ngăn chặn được sự tiến triển xấu của bệnh.
Những nguyên nhân gây nên bệnh tâm thần
Nguyên
nhân các bệnh tâm thần là một vấn đề phức tạp. Hiện nay, có những bệnh
tâm thần nguyên nhân đã rõ ràng, nhưng vẫn còn nguyên nhân một số bệnh
tâm thần chưa xác định được. Xung quanh vấn đề bệnh nguyên và bệnh
sinh, các bệnh tâm thần còn tồn tại nhiều quan điểm và giả thuyết khác
nhau.
– Bệnh tâm thần phát sinh do các nguyên nhân thực thể. Là
những bệnh mà nguyên nhân do tổn thương trực tiếp tại tổ chức não hay
ngoài não gây trở ngại hoạt động của não:
+ Do tổn thương trực
tiếp đến tổ chức não: Chấn thương sọ não, nhiễm trùng thần kinh (viêm
não, giang mai thần kinh…), nhiễm độc thần kinh (nghiện rượu, ma tuý,
nhiễm độc thực phẩm, nhiễm độc hóa chất công nghiệp, nông nghiệp…),
các bệnh mạch máu não, các tổn thương não khác (u não, teo não, xơ rải
rác, tai biến mạch máu não…).
+ Do các bệnh cơ thể ảnh hưởng đến hoạt động não: các bệnh nội khoa, nội tiết, các bệnh về chuyển hóa và thiếu vitamin…
– Bệnh tâm thần phát sinh do các nguyên nhân tâm lý:
+ Bệnh loạn thần phản ứng bao gồm: loạn thần phản ứng cấp, rối loạn sang chấn sau stress (PTSD), rối loạn thích ứng.
+ Căng thẳng tâm lý dẫn đến bệnh tâm căn, rối loạn dạng cơ thể, rối loạn phân ly.
+ Rối loạn hành vi ở thanh, thiếu niên do giáo dục không đúng, môi trường xã hội không thuận lợi.
+ Rối loạn ám ảnh, lo âu…
–
Bệnh tâm thần phát sinh do cấu tạo thể chất bất thường và phát triển
tâm thần bệnh lý: Các dị tật bẩm sinh, thiếu sót về hình thành nhân
cách.
– Các nguyên nhân chưa rõ ràng (nội sinh): Do có sự kết hợp
phức tạp của nhiều nguyên nhân khác nhau (di truyền, chuyển hóa, miễn
dịch, cấu tạo thể chất…) nên khó xác định nguyên nhân chủ yếu. Các
rối loạn tâm thần nội sinh thường gặp là: Bệnh tâm thần phân liệt, rối
loạn cảm xúc nguyên phát, động kinh nguyên phát.
Các nhân tố thuận lợi cho bệnh tâm thần phát sinh
+
Nhân tố di truyền: Vấn đề di truyền tất nhiên có ảnh hưởng xấu đến một
số bệnh tâm thần nhưng không phải là tuyệt đối. Có khi bệnh tâm thần
phát sinh trong một thành viên của gia đình mà không thấy trong những
thành viên khác, có trường hợp cha mẹ đều có bệnh mà con cháu đều khỏe
mạnh bình thường. Cũng có trường hợp nhân tố di truyền không tác động
vào thế hệ tiếp theo mà vào thế hệ sau nữa.
+ Yếu tố nhân cách
bao gồm: thích thú, khuynh hướng, năng lực, tính cách, khí chất… Nhân
cách mạnh, bền vững là một nhân tố chống lại sự phát sinh các bệnh tâm
thần, nhất là các bệnh do căn nguyên tâm lý. Khi bị bệnh tâm thần,
người có nhân cách vững bị nhẹ hơn và hồi phục nhanh hơn. Nhân cách
yếu, không bền vững là một yếu tố thuận lợi cho bệnh tâm thần phát
sinh, khi mắc bệnh tâm thần thì sẽ hồi phục khó khăn và chậm.
+
Tuổi tác: Mỗi lứa tuổi có những đặc điểm tâm lý riêng, vì thế có những
loại bệnh tâm thần thường hay xảy ra ở lứa tuổi này mà ít xảy ra ở lứa
tuổi khác.
+ Giới tính: Nam giới thường mắc bệnh tâm thần nhiều
hơn nữ giới. Các bệnh tâm thần do chấn thương sọ não, nghiện rượu, bệnh
động kinh… thường gặp ở nam giới. Các bệnh rối loạn phân ly
(hysteria), rối loạn cảm xúc lưỡng cực, trầm cảm, lo âu… hay gặp ở nữ
giới. Đặc biệt phụ nữ còn có những rối loạn tâm thần do những biến động
của nội tiết vào các thời kỳ: dậy thì, kỳ kinh nguyệt, sinh nở, tiền
mãn kinh và mãn kinh.
+ Tình trạng sức khỏe toàn thân: Trên thực
tế lâm sàng thường gặp những bệnh nhân tâm thần phát sinh khi sức khỏe
bị giảm sút, mất ngủ kéo dài, thiếu dinh dưỡng lâu ngày, làm việc quá
sức… Khi người bệnh tâm thần quá suy kiệt thì chú ý nâng cao thể
trạng để giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục.
PGS.TS. Trần Văn Cường – suckhoedoisong.vn
