Nguy kịch tính mạng vì whitmore
TS.BS Đỗ Duy Cường – Phụ trách khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Bạch Mai xác
nhận bệnh nhân (BN) C.V.T, 25 tuổi ở Sầm Sơn, Thanh Hóa đang được điều trị tại
Phòng Hồi sức tích cực của Khoa do mắc bệnh whitmore trong tình trạng hết sức
nguy kịch với biểu hiện nhiễm trùng huyết, suy đa phủ tạng. Trước đó, BN có tiền sử viêm cầu thận, vào bệnh viện đa khoa tỉnh
Thanh Hóa với biểu hiện sốt và gối phải sưng to. Sau 11 ngày điều trị tại bệnh
viện tỉnh nhưng không cắt sốt. Ngày 8/8, BN được chuyển đến khoa Cơ Xương khớp,
Bệnh viện Bạch Mai nhưng tình trạng bệnh vẫn không chuyển biến, kết quả cấy máu
và cấy dịch khớp âm tính. Mặc dù vậy bệnh nhân vẫn được điều trị kháng sinh bao
vây. Ngày 11/8, sau khi hội chẩn, BN được đưa về khoa Truyền nhiễm trong tình trạng sốt cao liên tục 39-40oC, sưng đau khớp gối
phải, tổn thương gan, thận, nhiều ổ áp xe trong phổi,… Tuy nhiên, phải đợi
kết quả cấy máu lần thứ 3, kết quả mới dương tính với vi khuẩn gây bệnh
whitmore.
TS. BS. Đỗ Duy Cường đang thăm khám cho bệnh nhân Whitmore
Hình ảnh khớp gối phải của bệnh nhân sưng to
Sau khi xác định
chẩn đoán, bệnh nhân nhanh chóng được chuyển phác đồ điều trị đặc hiệu theo
hướng bệnh whitmore. Tuy nhiên, sau hơn 10 ngày điều trị tại khoa, bệnh nhân
tiếp tục có biểu hiện sốc nhiễm khuẩn kèm theo suy đa phủ tạng nặng. Bác sĩ
phải đặt ống nội khí quản, xử trí sốc nhiễm khuẩn đồng thời dùng kháng sinh đặc
trị bằng kháng sinh mạnh liều cao nhóm carbapenem kết hợp với ceftazidim. Hiện
chức năng thận và gan đã được cải thiện, bệnh nhân vẫn còn tổn thương phổi nặng
phải thở máy và dùng các thuốc vận mạch.
Whitmore, căn bệnh đang bị “bỏ
quên”
Theo TS. Cường,
whitmore là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây nên. Vi
khuẩn này có trong đất và đường lây nhiễm chủ yếu do vùng da tổn thương tiếp
xúc với đất nhiễm khuẩn hoặc hít phải các hạt bụi đất chứa vi khuẩn này. Bệnh
được phát hiện ở Việt Nam từ những năm 50 của thế kỷ trước và lưu hành lẻ tẻ
tại một số tỉnh phía Nam. Gần đây các ca bệnh được báo cáo có xu hướng gia tăng,
cao điểm của các ca bệnh thường xảy ra vào mùa mưa tập trung từ tháng 9-11.
Người bệnh có cơ địa tiểu đường, bệnh phổi và bệnh thận mạn tính dễ mắc bệnh
với các biểu hiện lâm sàng đa dạng: sốt cao, đau cơ, có các ổ nhiễm khuẩn trên
da, áp xe cơ, áp xe gan lách, viêm phổi,.. Bệnh có thể gây tử vong nhanh nếu
không được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời.
Từ đầu năm tới nay,
Khoa Truyền nhiễm Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận hơn chục ca whitmore được chuyển
đến chủ yếu từ các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ. Bệnh cảnh lâm sàng đa dạng
phức tạp nhập viện ở nhiều chuyên khoa khác nhau như hô hấp, cơ-xương-khớp, nội
tiết, da liễu, ngoại khoa, truyền nhiễm,… Do bệnh cảnh lâm sàng đa dạng nên
bác sĩ thường chẩn đoán nhầm bệnh whitmore với các bệnh khác như viêm phổi, lao
phổi, áp xe cơ, nhiễm trùng huyết do các vi khuẩn khác như tụ cầu, liên cầu…
Tuy nhiên, ngay cả
khi được khẳng định chẩn đoán, việc điều trị cũng hết sức khó khăn vì phải dùng
kháng sinh (thường là nhóm ceftazidime hoặc carbapenem, cotrimoxazole) tấn công
liều cao kéo dài liên tục trong ít nhất khoảng 2 tuần, sau đó dùng kháng sinh
duy trì khoảng từ 3 đến 6 tháng nữa. Nếu không được điều trị đúng liều, đúng phác đồ và theo
dõi sát sao, bệnh dễ tái phát, sức khỏe suy kiệt dần. Việc điều trị bệnh phải kéo
dài, tốn kém nên không ít bệnh nhân không có đủ khả năng để theo điều trị đến
cùng. Đây là những nguyên nhân gây thất bại điều trị và tử vong.
Tại Hội nghị Quốc
tế lần thứ 8 về bênh whitmore tổ chức tại Phillipin gần đây, bệnh whitmore đã
lưu hành ở 80 quốc gia và Việt Nam được đánh giá là nước nằm trong khu vực dịch
tễ lưu hành cao của bệnh với ước tính hàng năm có hàng chục ngàn trường hợp mắc
và hàng ngàn ca tử vong. Các chuyên gia cũng khuyến cáo để giải quyết bệnh
whitmore cần có chiến lược tổng thể, đồng bộ với sự phối hợp nhiều chuyên khoa
lâm sàng, y tế dự phòng, vi sinh, môi trường, nông nghiệp, truyền thông… thì
mới có hiệu quả. Trước mắt phải nâng cao nhận thức của người dân và nhân viên y
tế, cải tiến kỹ thuật xét nghiệm nuôi cấy vi khuẩn tại các labo xét nghiệm và
tăng cường phổ biến phương pháp chẩn đoán và phác đồ điều trị cho các cơ sở y
tế tuyến dưới. Đến nay bệnh
Whitmore vẫn chưa có văc-xin phòng bệnh.
