Biểu hiện
Người
bệnh có thể tự phát hiện qua hoạt động vệ sinh buổi sáng: người bệnh
khó chải răng, khó súc miệng, khó ăn sáng nhất là khi soi gương thấy
mất cân xứng nửa mặt, nhân trung lệch về một bên, môi miệng xếch về một
bên.
 Ảnh: corbis |
Người
bệnh không nhắm kín được mắt ở bên liệt, không huýt sáo, không thổi
được (thổi lửa)…, không chúm môi được. Có thể có rối loạn vị giác (cảm
giác nếm) ở 2/3 trước của lưỡi và rối loạn thính giác (nghe kém).
Thường do tổn thương nứt xương đá gặp sau sang chấn sọ (ngã đập đầu
xuống đất gây rạn nứt xương đá).
Có thể có một số chứng khác như: ù tai, nghe kém và mỏi chân tay bên đối diện (đối diện với nửa mặt bị liệt).
Người
bệnh có thể có biểu hiện nhắm mắt không kín ở hai bên, nét mặt mất sự
linh hoạt…, miệng há với môi vểu ra và nước bọt chảy ra. Đó là liệt mặt
ở cả hai bên ở người lớn thường gặp trong viêm đa rễ thần kinh, ở trẻ
em thường là thể thân não của người bệnh bại liệt.
Nguyên nhân
Do u não
U ở cầu não, u góc cầu tiểu não.
U nền sọ: chú ý tới u màng não ở nền sọ.
Biến chứng thần kinh của u vòm họng.
Do sang chấn: sang chấn, ngã, đụng dập gãy rạn nứt xương đá.
Do viêm nhiễm:
Viêm màng não, nhất là viêm màng não do lao.
Viêm nhiễm rễ dây thần kinh: liệt dây VII hai bên – thể thân não của bệnh bại liệt, liệt hai bên nửa mặt và thường gặp ở trẻ em.
Biến
chứng của viêm tai cấp tính, mạn tính, viêm tuyến mang tai, viêm xương
đá. Liệt dây VII ngoại biên “do lạnh”. Thường gặp với bệnh cảnh đột
ngột, sau khi tiếp xúc với trời lạnh, ngáp và bị liệt có thể đó là do
nhiễm khuẩn tiềm tàng, biểu hiện ra do lạnh…
Có một thể uốn ván dễ nhầm là liệt dây VII với co cứng hàm, khó nhai, co thắt cơ vòng mi.
Zona
hạch gối: Zona là bệnh cấp tính do virus hướng thần kinh phạm vào hạch
gối gây liệt mặt đột ngột. Đặc điểm là phát ban: ban đỏ, mụn nước ở
quanh vành tai, vùng viền ống tai ngoài; có thể phạm cả vùng dây VII
nên có thể có ban đỏ, mụn nước mọc ở 2/3 trước lưỡi. Cần chú ý đừng để
vỡ mụn nước, vì sẽ làm dải ban đỏ, mụn nước lan rộng gây chèn ép nhiều
nơi.
Điều trị
Người
bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa thần kinh khám và điều trị, căn bản là
điều trị theo nguyên nhân. Đối với liệt nửa mặt chưa rõ nguyên nhân
hoặc “do lạnh” cần tiến hành những biện pháp sau:
Điều trị nội khoa
Giữ mặt cho ấm (quấn khăn len nếu trời lạnh).
Vitamin B1 liều cao: 0,025g-10 ống/ ngày, cho dài ngày.
Kháng sinh ampicilin 1-2 g/ngày. Kháng viêm prednisolone, hydrocortancyl.
Thường xuyên nhỏ mắt bằng dung dịch chloramphenicol trong trường hợp nặng. Không được dùng strychnine vì dễ chuyển sang co cứng.
Vật lý trị liệu
Cho
người bệnh chạy điện nóng và làm sóng ngắn ngay ngày đầu.Có thể cho
chạy điện dẫn Iod hoặc Ca. Có thể dùng dòng điện galvanie.
Thường xuyên tập các động tác ở mặt, ở trán, ở môi miệng.
Châm
cứu bên liệt các huyệt giáp xa, địa thương, thảo đường, có thể châm
thêm các huyệt ấn đường, nghinh hương, hợp cốc. Cũng có thể châm thêm
các huyệt trên ở bên lành.
Trong quá trình châm cứu, cần định
kỳ theo dõi, khám lại để tránh liệt co cứng nửa mặt. Có thể nghiên cứu
phẫu thuật, nhất là những trường hợp nhanh chóng chuyển sang liệt co
cứng nửa mặt – là phạm vi của ngành phẫu thuật chỉnh hình hàm mặt.
