Nội dung chương trình gồm 3 phần:
- Tư vấn chuyên môn: TS. BS Nguyễn Hữu Dũng, Trưởng Khoa Thận
nhân tạo đã dành 30 phút để tư vấn về chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt ngày Tết an
toàn đối với các bệnh nhân lọc máu chu kỳ. - Trao tặng quà: Đại diện nhóm Sen Xanh trao 44 phần quà cho
bệnh nhân đang lọc máu tại Khoa Thận nhân tạo, tổng trị giá 13.200.000đ. - Hoạt động Yoga cười: Tình nguyên viên Phạm Quốc Vinh nhân
viên Khoa Dược dành 15 phút để hướng dẫn cho bệnh nhân thực hành và
luyện tập các động tác cơ bản của Yoga cười.
TS.BS. Nguyễn Hữu Dũng chia sẻ: “Hiện nay Khoa thận nhân tạo BV
Bạch Mai là khoa có số bệnh nhân chạy thận lớn nhất cả nước. Với khoảng 100 máy và trên 80 nhân viên y
tế trong khi bệnh nhân lên đến 650 người”. Trước đây do bận công tác chuyên môn, các
ca chạy thận kín bưng cả lịch, Tết nhưng khoa vẫn đi làm như ngày thường, mỗi
năm BS Dũng chỉ dành được 4 buổi (mỗi quý 1 buổi vào sáng chủ nhật) để gặp gỡ
bệnh nhân và giải đáp các thắc mắc về chính sách BHYT, điều trị, dinh dưỡng, chế
độ sinh hoạt,… những vướng mắc của bệnh nhân chạy thận tại Khoa.
Nhưng nay có sự đồng hành của phòng CTXH, các buổi sinh
hoạt CLB bệnh nhân được tổ chức định kỳ hàng tháng. Trong chương trình
câu lạc bộ kỳ này, người bệnh được TS.BS Nguyễn Hữu Dũng chia sẻ một số lưu ý về
chế độ dinh dưỡng và những đặc biệt lưu ý trong ngày Tết ở bệnh nhân lọc máu chu
kỳ: chế độ vận động, ngủ nghỉ phù hợp, những thông tin rất hữu ích cho người bệnh
đang lọc máu, bao gồm:
- Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn giảm các thành phần: muối,
kali, phospho, đường, nước nhưng phải đủ protein. Do những ngày Tết bệnh nhân có
sự thay đổi về thói quen sinh hoạt, ăn, ngủ, nghỉ nên trước tiên cần nhắc lại
và lưu ý để tránh các biến chứng đáng tiếc: - Đủ năng lượng: Ăn đủ lượng calo mỗi ngày sẽ giữ không giảm
cân. Phân bố 30 – 35kcalo/ kg cân nặng/ ngày; lipit 20 – 30%, đạm 12%, đường 55
– 60%. - Đủ protein: Bệnh nhân suy thận mạn lọc máu chu kỳ hoặc lọc
màng bụng nên tránh ăn quá mức các thức ăn chứa nhiều protein như thịt nạc, thịt
gà, cá, trứng, tôm vì các thức ăn này sau khi được chuyển hóa sẽ sinh ure và
creatinin. Hai chất này tăng nhanh trong máu sẽ gây độc cho cơ thể. Tăng ure
máu quá cao và nhanh sẽ có nguy cơ bị hội chứng ure huyết cao với các triệu chứng
như đau đầu, nôn, xuất huyết tiêu hóa, tiêu chảy… Lượng creatinin cao trong
máu cũng cần loại bỏ nhanh bằng lọc máu nhân tạo (thận nhân tạo hoặc lọc màng bụng),
vì vậy, cần tránh tăng chất này bằng việc hạn chế ăn thịt, cá, trứng…. Nhu cầu
đầy đủ như sau: Chạy thận 1 lần/1 tuần số lượng đạm là: 1g/kg cân nặng sau lọc
máu/ngày. Chạy thận 2 lần/1 tuần số lượng đạm là: 1,2g/kg cân nặng sau lọc
máu/ngày. Chạy thận 3 lần/1 tuần số lượng đạm là: 1,4g/kg cân nặng sau lọc
máu/ngày. Trong đó: Protein động vật ≥
50%. Ví dụ: Bệnh nhân cân nặng 50kg thì lượng đạm là: 1,2g x 50 = 60g/ngày (tương
đương với 300 gram thịt bò tươi hoặc thịt heo tươi). Một số dấu hiệu thiếu hụt
protein cần chú ý: tóc, móng khô, dễ gãy rụng; mất cơ, cơ bắp yếu; mất sự đàn hồi
của da; thiếu máu; dễ nhiễm virus, nhiễm trùng do vi khuẩn. Hạn chế thức ăn chứa
nhiều muối, nước: Hạn chế muối: ăn nhạt, khoảng 2g/ngày (1/3 muỗng café). Do thận
suy, mất khả năng thải trừ muối qua nước tiểu nên khi bệnh nhân ăn nhiều muối sẽ
tích nước gây phù, làm huyết áp tăng, phù phổi cấp, thậm chí có thể gây hội chứng
tăng natri máu như đau đầu, nôn, mất nước và nặng hơn có thể hôn mê và tử vong.
Mặt khác, khi ăn mặn, bệnh nhân sẽ phải uống nhiều nước, gây thừa nước trong cơ
thể quá nhanh và phải chạy thận nhân tạo nhiều lần hơn. Tránh các thức ăn mặn
như nước mắm, mì ăn liền, đồ hộp mặn, trứng muối, cá biển… - Đảm bảo cân bằng nước: Công thức được tính như sau lượng nước
trong ngày = lượng nước tiểu 24h + lượng dịch mất bất thường (sốt, nôn, ỉa chảy,…)
+ 300 đến 500ml nước. Lượng nước uống mỗi ngày bao gồm tính cả lượng dịch truyền,
lượng nước uống thuốc, uống canh và uống sữa. Một số dấu hiệu thừa muối: Khát
nước, uống nhiều nước; phù, thở nhanh, khó thở; tăng cân nhiều giữa 2 kì lọc;
tăng huyết áp khó kiểm soát. - Hạn chế thực phẩm có nhiều phospho: Lượng dùng là 4 – 12mg/
ngày. Thức ăn chứa nhiều phospho làm tăng lượng phospho trong máu ở người suy
thận giai đoạn cuối do thận đã mất khả năng đào thải phospho. Các thức ăn chứa
nhiều phospho là các loại sản phẩm sản xuất sẵn như: sữa, đậu, ngũ cốc nguyên hạt
(ngũ cốc chưa xay giã kỹ như gạo lứt), cacao, chocola, phủ tạng động vật, lòng
đỏ trứng gà, coca cola, bia…Thịt bê, thịt bò tươi ít phospho hơn cá, gà, thịt
heo. Một số dấu hiệu của rối loạn phospho: Khi phospho máu tăng dẫn đến tăng hoạt
động tuyến cận giáp, làm huy động calci vào máu: biểu hiện ngứa, đau nhức
xương, gãy xương bệnh lý, vôi hóa ngoài xương như vôi hóa mạch máu, khớp, mô
quanh khớp, cơ tim, mắt, phổi. .. Bổ sung thêm canxi: Canxi là chất khoáng quan
trọng giúp xương chắc khỏe. Nhu cầu là từ 1.4 đến 1.6g/ngày. Thực phẩm chứa nhiều
canxi thường cũng chứa nhiều phospho. Cách tốt nhất là BN nên hạn chế ăn các thực
phẩm này và uống thuốc bổ sung canxi, thuốc hạ phospho máu. - Hạn chế thực phẩm có nhiều kali: Kali là một chất khoáng
quan trọng cho hoạt động của tim và cơ. Quá nhiều Kali hoặc quá ít trong máu là
vô cùng nguy hiểm. Ở BN suy thận mạn, thận nhân tạo chu kỳ Kali chủ yếu được thải
ra khi BN lọc máu. Mức K+ trong máu: Từ 3.5 đến 5.0 là mức độ bình thường, từ
5.0 đến 6.0 vẫn ở mức an toàn, từ 6.0 đến 6.5 là mức độ cảnh báo và từ 6.5 trở lên
là mức độ nguy hiểm. Biểu hiện: yếu cơ, liệt cơ, đau mỏi bắp tay bắp chân, chuột
rút, buồn nôn, nôn; đau ngực, hồi hộp, đánh trống ngực; tụt huyết áp. Các thức
ăn chứa nhiều Kali: các loại rau: rau muống, dền, mồng tơi, bắp cải, nấm rơm, củ
cải trắng,…Trái cây như: cam, nho, chuối, bưởi, dâu, dừa, nhãn, chanh, mít, lựu,
kiwi,…Các loại hạt khô như: đậu phộng, hạt điều, hạt dẻ, café, chocolate,… Nên
ăn các loại trái cây các loại rau quả chứa ít K+ hơn: táo, thơm, lê, vú sữa,
quýt, dưa hấu,…các loại rau như: bí đao, bí đỏ, bầu, susu, mướp,…Bổ sung các
vitamin và khoáng chất: Cần bổ sung các vitamin như: C, B1, B6, B12, E, acid
folic, sắt, kẽm, để chống thiếu máu.Không sử dụng rượu, bia, các đồ uống có ga,
thuốc lá. Uống thuốc đầy đủ theo hướng dẫn và liên hệ với bác sỹ điều trị khi
có dấu hiệu bất thường.
Bác Dương Thị
Nhàn 53 tuổi, người có 20 năm chạy thận nhân tạo đã thay mặt cho các BN tham
gia CLB lần này cảm ơn sự tận tâm của các cán bộ y bác sỹ, những món quà với cả
tấm lòng của Nhóm Sen xanh. Chương trình CLB Bệnh nhân đã giúp cho chúng tôi có
cơ hội được giao lưu, trò chuyện, chia sẻ những vấn đề trong cuộc sống, không chỉ
được tư vấn về sức khỏe, được quan tâm chia sẻ về chính sách mà còn được thư
giãn với hoạt động yoga cười.
BSCKII. Phạm Thị
Bích Mận Trưởng phòng Công tác xã hội BVBM chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn chương
trình CLB Bệnh nhân sẽ đem đến cho người bệnh những kiến thức để tự chăm sóc, bảo
vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình, để cùng với thầy thuốc hướng tới một kết
quả điều trị cao và an toàn. Vì vậy, chúng tôi luôn luôn sẵn lòng kết nối, đồng
hành với các cá nhân, các tổ chức thiện nguyện và các nhà hảo tâm trong những
hoạt động ý nghĩa này”.
