Dinh dưỡng cho bệnh viêm tuỵ mạn

Viêm tụy mạn là bệnh lý của tụy, trong đó đáp ứng viêm dẫn tới thay thế nhu mô tụy bằng các mô liên kết xơ và vôi hóa. Đây là quá trình liên tục và không thể hồi phục dẫn tới suy giảm chức năng tụy ngoại tiết và nội tiết. Triệu chứng bao gồm đau bụng dai dẳng, sụt cân, đi ngoài phân mỡ. Nguyên nhân chính là do uống nhiều rượu và hút thuốc lá, nhưng cũng có thể do yếu tố di truyền, tự miễn hoặc tắc nghẽn ống tụy.

Dinh dưỡng trong viêm tụy mạn nên được triển khai, đảm bảo như sau:

1. Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn

– Đảm bảo đủ nhu cầu năng lượng: 30-35 Kcal/kg/24h

– Protid: 1-1.5 g/kg/24h

– Chất béo: 0.7-1g/ kg/24h

– Người bệnh ăn chế độ dinh dưỡng cân đối, không hạn chế mỡ (trừ khi triệu chứng đại tiện phân mỡ không được kiểm soát).

– Tránh thức ăn quá nhiều chất xơ vì chất xơ có thể tương tác với các enzym tụy làm giảm tác dụng của các enzym này.

– Chia nhỏ bữa ăn: 5-6 bữa/ngày

–  Đối với người bệnh có thiếu hụt enzym tụy không đáp ứng với điều trị liệu pháp thay thế enzym, cân nhắc sử dụng bổ sung dinh dưỡng qua đường miệng (ONS), bổ sung chất béo trung tính chuỗi trung bình (MCT).

– Đảm bảo cân bằng nước, điện giải: nhu cầu nước trung bình 35-40 ml/kg cân nặng, khi có  nôn, tiêu chảy thì bù thêm theo lượng nước mất theo công thức:

Lượng nước vào = Nước tiểu 24h + dịch mất bất thường + 300-500ml tuỳ theo mùa.

Cai rượu và bỏ thuốc lá.

2. Lời khuyên dinh dưỡng

Nhóm thực phẩm	Thực phẩm nên dùng	Thực phẩm hạn chế dùng và không nên dùng
Nhóm tinh bột	Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, gạo xay xát dối, khoai lang, khoai tây, khoai sọ, yến mạch…	Thực phẩm chứa nhiều đường đơn như: bánh ngọt, khoai tây chiên, kẹo, nước ngọt…
Nhóm chất đạm	Nhóm đạm dễ tiêu hoá: Thịt nạc (thịt gà bỏ da,  thịt lợn nạc, cá nạc) đậu, sữa ít béo, sữa chua, lòng trắng trứng, đậu phụ…	– Thịt béo nhiều (thịt gà có da, thịt lợn ba chỉ…) , Nội tạng động vật ( gan, lòng, óc..) – Sữa nguyên kem, phomai… – Trứng vịt, gà lộn
Nhóm chất béo	– Dầu thực vật: Dầu oliu, dầu hướng dương, dầu hạt cải… – Chất béo giàu MCT (Chất béo chuỗi trung bình): dầu cọ, dầu dừa	– Mỡ động vật: mỡ lợn, mỡ bò, da gà…
Nhóm rau, quả	Ăn đa dạng các loại rau để cung cấp vitamin và chất xơ	Các loại quả sấy khô Măng khô Các loại rau sấy khô

Một số chú ý:
– Bổ sung dinh dưỡng đường tiêu hóa ONS (oral nutrition supplement) khi nuôi dưỡng đường miệng không đạt đích protein và năng lượng.

– Công thức nuôi dưỡng là công thức chuẩn (standard formular). Nếu triệu chứng kém dung nạp không được cải thiện sau khi bổ sung enzyme, nên sử dụng công thức bán phân tử semi-elemental được bổ sung MCT.

– Khi người bệnh có dấu hiệu của suy tụy ngoại tiết: Đi ngoài phân mỡ, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu, đau quặn bụng…. cần bổ sung enzym tụy và chế độ dinh dưỡng để duy trì cân nặng và cải thiện triệu chứng khó tiêu

3. Thực đơn mẫu

Ví dụ: Thực đơn: Năng lượng: 1600kcal/ngày; Protid: 75g (19%), Lipid: 24%, Glucid: 57% cho người bệnh 50 kg

Thực phẩm thay thế tương đương

Nhóm đạm: 100g thịt lợn nạc tương đương với: 100g thịt bò, thịt gà; 120g tôm, cá nạc, 3 quả trứng gà, 2 quả trứng vịt, 8 quả trứng chim cút, 200g đậu phụ.

Nhóm chất bột đường: 100g gạo tương đương 2 lưng bát cơm; 100g miến, 100g phở khô; 100g bún khô; 250g bánh phở tươi; 300g bún tươi; 400g khoai củ các loại.

Nhóm chất béo: 1 thìa dầu ăn (5ml) tương đương với 8g lạc hạt, 8g vừng.

Muối: 1g muối ăn tương đương với 5ml nước mắm, 7ml nước tương.